De Hoge Sluis, Beesd
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving onderdeel 28: BOERDERIJ 'DE HOGE SLUIS'.
In een bocht van de Appeldijk aan de Linge ligt een 18de-eeuwse bakstenen boerderij van het hallehuistype met dwars geplaatst woonhuis (krukhuis), die al in de 15de-eeuwse pachtboeken van Mariënwaerdt genoemd wordt. Oorspronkelijk lag het goed aan een aftakking van de Linge, die met een zijtak het klooster omsloot en waarvan thans een sloot gelegen voor het voorhuis (west) resteert. Het op rechthoekige grondslag opgetrokken woonhuis met gedeeltelijk gepleisterde plint bestaat uit één bouwlaag en een kapverdieping onder een met rode pannen gedekt zadeldak tussen topgevels met een gemetselde schoorsteen op de nok. De naar de weg gekeerde drie-assige voorgevel (zuid) heeft links een toegangsdeur met zesruits bovenlicht, rechts daarvan twee negenruits vensters en in de top -met vlechtingen- een twintigruits venster; in de oostgevel meerruits vensters. De vensters hebben hardstenen lekdorpels.
De op rechthoekige grondslag opgetrokken stal is overkapt door een rieten wolfdak en heeft een uitgebouwd, onderkelderd verdiepingloos voorhuis onder een met rode pannen gedekt schilddak waarvan de nok lager ligt dan die van de stal. In het voorhuis en uitbouw bevinden zich vernieuwde meerruits vensters. De zuidelijke zijgevel heeft drie kleine stalvensters; de noordelijke zijgevel heeft een kelderdeur in het voorhuis en het achterhuis (stal) een deels opgetild dak rustend op een nieuwere gevel waarin twee loopdeuren met een vierruits zijlicht en twee vierkante vensterlichten zijn aangebracht. De symmetrisch ingedeelde achtergevel (oost) met vlechtingen heeft dubbele deeldeuren onder een tot een latei gedichte segmentboog geflankeerd door een rondboog stalvenster en loopdeur.
Waardering
De BOERDERIJ 'DE HOGE SLUIS' behorend tot de historische buitenplaats Mariënwaerdt is van algemeen belang:
- wegens de ouderdom;
- als voorbeeld van een 18de-eeuws boerderij-ensemble:
- als onderdeel van een historisch gegroeid stedenbouwkundig en landschappelijk gebied;
- wegens de beeldbepalende ligging aan de Appeldijk;
- wegens de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS MARIËNWAERDT met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), DIENSTGEBOUW (3), GRAFZERK (4), TUINMUUR (5), KOUDE BAKKEN (6), POMP (7), DRUIVENKAS (8), KAS (9), PRIEEL (10), DIENSTWONINGEN (11), BOERDERIJ 'NIEUWE BOUWING' (12), SCHUUR (13), TWEE KAPBERGEN (14A en 14B), BOERDERIJ 'ABTSBOUWING' (15), BOERDERIJ 'LINGENHOF' (16), VLOEDSCHUUR (17), HOUTEN SCHUUR (18), WOONHUIS (19), BOERDERIJ 'DE HOGE SPIJCK' MET AANGEBOUWD BAKHUIS (20), KAPBERG (21), BOSWACHTERSWONING 'PRINKEL' (22), TOEGANGSHEK (23), BOERDERIJ 'DE MOUWE' (24), VLOEDSCHUUR 25), KAPBERG (26A) en HOOIBERG (26B), BOERDERIJ 'DE LAGE SLUIS' (27), BOERDERIJ 'DE HOGE SLUIS' (28), SCHUUR (29), SLUIS (30), VLOEDSCHUUR (31), BOERDERIJ DE NEUST (32).
Ten oosten van het dorp Beesd aan de Linge ligt de historische buitenplaats Mariënwaerdt ter plaatse van de in 1129 gestichte Praemonstratenserabdij Mariënwaerdt. Dit klooster, bestaande uit een uitgebreid complex van gebouwen met kerk en klokkentoren, werd tussen 1566 en 1567 verwoest en afgebroken. De goederen werden daarna beheerd door het Kwartier van Nijmegen. In 1704 verhief de Landdag Mariënwaerdt tot een heerlijkheid met hoge, middelbare en lage jurisdictie om het goed beter te kunnen verkopen. Graaf van Bylandt kocht de plaats in 1734 en liet tussen 1734 en circa 1790 op het terrein een buitenhuis bouwen, met gebruikmaking van restanten van de abdij. Aan de noordoostzijde van het huis werd een parkbos met slingerlanen aangelegd.
Een overzichtskaart uit circa 1624 (aanwezig op het huis) en een kaart van landmeter Bajonville uit 1664 tonen de omgrenzing, de percelering, de ligging van de goederen en de lanenstructuur van het oude kloostercomplex, zoals thans nog gaaf bewaard en in één bezit is gebleven.
Op deze gronden is in de achttiende eeuw de buitenplaats gesticht, waarvan de markante kern gevormd wordt door de omgeving van het huis met parkbos, moestuin en toegangslaan, geflankeerd door weilanden en doorsneden door twee dwarslanen. De verwevenheid van de buitenplaats met het oude kloostergoed (thans landgoed) is kenmerkend en vrij uniek te noemen.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. Aan de zuidkant is de Linge de begrenzing. Aan de oostkant vormt de Bisschopsgraaf de begrenzing: de watergang waarover de bisschop van Utrecht klooster Mariënwaerdt kon bereiken.
Waardering van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS MARIËNWAERDT is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de ontwikkelingsgeschiedenis;
- wegens de middeleeuwse restanten van het abdijencomplex;
- wegens de gaaf bewaard gebleven historische infrastructuur;
- wegens het 18de-eeuwse hoofdgebouw in classicistische stijl;
- wegens de aanleg in landschapsstijl en het moestuinensemble;
- wegens de inpassing in en de samenhang met het omringende landschap;
- wegens de visuele samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Boerderij(M1) | Boerderijen, molens en bedrijven | Boerderij (M) | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Marienwaerdt Appeldijk | 1 | – | 4153 RV | Beesd | – | – | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Boerderijen, molens en bedrijven | Boerderij (M) | – | Hallehuisboerderij |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | C | 557 | – | Beesd |