Ternaarderdyk 17, Holwerd

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Omschrijving onderdeel 2: TUIN EN SINGEL.

Boerderij en bijschuur zijn gedeeltelijk door (restanten van) een oudere singel omgeven. Het deel van de singel aan de wegzijde is sierlijk vergraven en opgenomen in een vroeg-20ste-eeuws tuinontwerp. In het glooiende gazon liggen, binnen een slingerend padenbeloop, bloemperken van verschillende afmeting en vorm. Links voor de boerderij staat een monumentale iep (ziek). Langs de singel aan de oostzijde bomen, o.a. essen en linden. De oorspronkelijk aanleg uit 1911, van de hand van L.S. Edema, Aanlegger van Tuinen te Dokkum, omvat het terrein rondom het woongedeelte. Blijkens de bewaard gebleven ontwerptekening waren in het aan de voorzijde naar het water aflopende gazon sierlijke bloemperken van verschillende maat en vorm opgenomen, onderling verbonden door een slingerpad verbonden. In de oksel tussen lytshûs en boerderij, tegen de singel aan - daar waar nu de boomgaard met nog één enkele hoogstamvruchtboom ligt - lag een aanplant van vermoedelijk heesters en struiken. Ook aan de rechterkant, daar waar nu een recente siertuin in bijpassende trant ligt, lag oorspronkelijk een aanplant van vermoedelijk heesters en struiken. De hoeken van het huis waren afgerond met grasperken, 'wangen' om de slingerende lijn van de paden mogelijk te maken en te benadrukken. Ondanks de wijzigingen, die verband houden met het vereenvoudigen van het onderhoud en tot verschraling van het ontwerp hebben geleid, weerspiegelt de huidige aanleg nog het karakter van het oorspronkelijke ontwerp. Over het door Edema toegepaste oorspronkelijke sortiment aan planten, heesters en struiken en over de verharding van de paden zijn geen exacte gegevens bekend.

Waardering

De TUIN uit 1911 waarin opgenomen de ten dele vergraven oudere SINGEL is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- als nog herkenbare tuin van jonger datum in de traditie van de laat-19de-eeuwse slingertuin;

- vanwege de esthetische relatie met de bijbehorende boerderij;

- als aardig en in Friesland schaars voorkomend voorbeeld van een sobere maar verzorgde vroeg-20ste-eeuwse tuin bij een monumentale boerderij.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
529113
Complexnaam
Stelpboerderij Uilsmahorn
Provincie
Plaats
Complexomschrijving

Complexomschrijving

Inleiding

Friese STELPBOERDERIJ UILSMAHORN met aangebouwde BIJSCHUUR (lytshûs) en jonger aangebouwd BUSSENHOK, contemporaine TUIN met SINGEL en betonnen VOETGANGERSBRUG, karakteristiek gelegen aan de voet van de oude zeedijk in het gehucht Drieboerehuizen tussen Holwerd en Ternaard. Friese stelpboerderij (stjelp) uit 1911 in verzorgde Overgangsstijl. Voor ontwerp en bestek tekenden de Gebr. J. en J.W. Booijenga te Metslawier. De tuinaanleg, eveneens uit 1911, is van de hand van L.S. Edema uit Dokkum. Opdrachtgever was D.O. Hiddema te Holwerd. Bestek, bouwtekening en tuinontwerp zijn bewaard gebleven. De naam Uilsmahorn herinnert aan het vroegere buurtschap Ulsmahorn. Op de plaats van de huidige boerderij - gebouwd als gemengd bedrijf met de nadruk op akkerbouw, maar thans geheel als akkerbouwbedrijf in gebruik (pootaardappelteelt) - hebben verschillende voorgangers gestaan. Bij de bouw van de huidige boerderij is afbraakmateriaal van de vroeg-18de-eeuwse voorganger gebruikt: binten, stenen, deuren, tegels, putten e.d. Als bijzonderheid zij vermeld dat op de zolder boven het woongedeelte van de boerderij nog een schuilplaats voor Joodse onderduikers bewaard is gebleven (periode 1940-1945). De bouw van Uilsmahorn is hier en daar afwijkend van de tekening uitgevoerd. Zo zouden volgens overlevering aan de voorzijde T-vensters in plaats van H-vensters zijn aangebracht. Omstreeks 1925-1935 hebben enkele verbouwingen aan de boerderij plaats gevonden: verplaatsing privaat, nieuwe schouwen en aanbouw bussenhok. Uit die periode dateert ook de betonnen voetgangersbrug. In 1999 is het interieur op onderdelen aangepast aan moderne bewoning; een bescheiden deel van het bedrijfsgedeelte is toen bij de woonfunctie getrokken. Ook is omstreeks die tijd het westelijke deel van de tuin heringericht. In 2003 werd Uilsmahorn verkozen tot Fryske Pleats van it Jier 2003. Ter herinnering daaraan werd een steentje in de achtergevel ingemetseld.

Waardering

De Friese STELPBOERDERIJ uit 1911 met aangebouwde BIJSCHUUR (lytshûs), aangebouwd (jonger) BUSSENHOK, contemporaine TUIN met SINGEL en betonnen VOETGANGERSBRUG van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:

- vanwege de ouderdom en de bouw- en gebruiksgeschiedenis;

- vanwege het kenmerkende materiaalgebruik;

- vanwege de sobere maar verzorgde vormgeving en ornamentiek;

- vanwege de herkenbaarheid en de redelijke mate van gaafheid van ex- en interieur van zowel boerderij als bijschuur;

- vanwege de aanwezigheid (in hoofd- en bijgebouw) van waardevolle interieuronderdelen;

- vanwege de aanwezigheid in het woongedeelte van de boerderij van een schuilplaats uit de periode 1940-1945;

- vanwege de aanwezigheid van een contemporaine tuinaanleg waarin opgenomen een oudere deels vergraven singel;

- als herkenbare schakel in de ontwikkeling van de Friese boerderijbouw;

- vanwege de monumentale verschijningsvorm in relatie tot de karakteristieke ligging aan de oude dijk tussen Holwerd en Ternaard;

- vanwege de natuurlijke verweving met het omringende grootse landschap.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Tuin Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Ternaarderdyk 17 9151 AD Holwerd BY Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij (M)
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
E 1099 Holwerd
E 1100 Holwerd
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1911 1911 vervaardiging
Naar boven