Oud Groevenbeek, Ermelo
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (Putterweg bij 230, op de bijbehorende kaart aangegeven met nummer 2).
Oud Groevenbeek werd in de periode 1903 - circa 1915 ontwikkeld tot een buitenplaats met landhuis en bijgebouwen binnen een parkachtige aanleg. De oorspronkelijke aanleg van het landgoed Groevenbeek, met het stelsel van lanen en paden, is grotendeels bewaard gebleven.
De TUIN- EN PARKAANLEG rondom het landhuis Oud Groevenbeek is grotendeels vanaf cirva 1897 ontstaan en vermoedelijk ontworpen door tuinarchitect H. Copijn of door Jacob van Schermbeek zelf. De door Van Essen en Van Zeggeren ontworpen architectuur is gesitueerd als middelpunt van een parkachtige aanleg die geïnspireerd is op de Engelse landschapsstijl en waarin de bestaande lanen en historische akkercomplexen zijn opgenomen. Het landhuis ligt nabij het kruispunt van de Torenlaan en de Oude Laan, die deel uitmaken van het historisch lanenstelsel van het landgoed. De Torenlaan en de Oude Laan vormen structurerende elementen in de parkaanleg rondom het landhuis. Deze aanleg vertoont kenmerken van de late Engelse landschapsstijl, zoals de afwisseling van open en gesloten gedeelten. De open gedeelten komen grotendeels overeen met de vroegere bouw-en weilanden van voor de parkachtige aanleg. Kenmerkend zijn bovendien de zichtassen tussen het landhuis en de omgeving. Het terrein direct rondom het landhuis heeft een tuinaanleg met gazons en sierbeplanting, waaronder rododendrons. Ten zuiden van het landhuis bevindt zich een vijver, die gevoed wordt door de Groevenbeek. Deze oude sprengenbeek ontspringt nabij de Nieuwe Laan en mondt uit in de Randmeren.
Even ten westen van het landhuis, op de locatie van het voormalige theehuis, bevindt zich het graf van P.A. van Schermbeek, de laatste particuliere eigenaar van Oud Groevenbeek. In het open gebied ten noorden van de Oude Laan bevindt zich een druivenkas uit 1910 (zie hiervoor onderdeel 7), die oorspronkelijk deel uitmaakte van een groter kassencomplex. Ook bevinden zich hier moestuinen en een boomgaard. Aan de noordrand van het open gebied staat een watertoren uit 1912 (zie hiervoor onderdeel 8). Deze toren, die het uiterlijk heeft van een kleine kasteeltoren, is markant gelegen op een opgeworpen heuvel aan de bosrand. Direct ten oosten van het landhuis bevindt zich een aantal bijgebouwen, waaronder de tuinmanswoning uit 1905 (zie hiervoor onderdeel 4), de oude boerderij Groevenbeek uit het einde van de 19de eeuw (zie hiervoor onderdeel 5), met schuin daarvoor het koetshuis uit 1907 (zie hiervoor onderdeel 3). Ten zuiden van het landhuis ligt een langgerekt open gebied met weilanden, dat zich min of meer parallel aan de Groevenbeek uitstrekt. Even ten zuiden daarvan takt de Nieuwe Laan, de huidige hoofdtoegangsweg, op de Torenlaan aan. De Nieuwe Laan zet zich in oostelijke richting - over de Putterweg heen - voort op het terrein van Nieuw Groevenbeek.
Waardering
De TUIN- EN PARKAANLEG is van algemeen cultuur-, tuinhistorisch en landschappelijk belang:
- wegens de ouderdom;
- als goed bewaard voorbeeld van een aanleg in landschapsstijl;
- wegens de bemoeienis van tuinarchitect H. Copijn met het ontwerp;
- wegens de inpassing van het ontwerp in een bestaande ontginningsstructuur;
- wegens de visuele en functioneel-ruimtelijke relatie met de in het park aanwezige bebouwing.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Complexomschrijving
Inleiding
De HISTORISCHE BUITENPLAATS Landgoed OUD GROEVENBEEK ligt aan de westkant van de Oude Zuiderzeestraatweg (de huidige Putterweg) en direct ten noorden van de gemeente Putten. Aan de andere zijde van de Putterweg bevindt zich Nieuw Groevenbeek, waarmee dit landgoed tot 1890 één geheel vormde. In dat jaar werd er om financiële redenen besloten om de vanaf circa 1850 door één maatschap beheerde gronden van Oud Groevenbeek, Klein Kampveld en Nieuw Groevenbeek te verdelen.
De in structuur en detail zeer goed bewaard gebleven historische buitenplaats Oud Groevenbeek bestaat uit een HOOFDGEBOUW (Oud Groevenbeek) (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3), TUINMANSWONING (4), BOERDERIJ met BAKHUIS (5), WASGEBOUW (6), DRUIVENKAS (7) EN WATERTOREN (8).
De naam 'Grobbenbeecke' komt voor het eerst voor in de archiefstukken van de Kelnarij te Putten aan het einde van de zeventiende eeuw. De naam werd vermoedelijk ontleend aan de in dit gebied aanwezige sprengenkoppen met de sprengenloop die momenteel de Groevenbeek wordt genoemd. Groevenbeek is in de tweede helft van de 19de eeuw ontstaan als "ontginningslandgoed" op de overgang van het Putter- en Speulderbos en de Ermelose heide. In de periode 1858-1894 ontstond een landgoed met een uitgebreid stelsel van lanen en paden met uitkijkpunten, waarbinnen bos werd aangeplant ten behoeve van de houtproduktie. In 1894 werd het landgoed in onderdelen verkocht, waarbij echter de belangrijkste delen, te weten Oud en Nieuw Groevenbeek, nog tot 1903 in het bezit van leden van één familie bleven. Vanaf circa 1900 ontwikkelden Oud en Nieuw Groevenbeek zich, binnen de bestaande aanleg van het landgoed, tot gebieden met elk een geheel eigen karakteristiek. In 1870 besloot men om de boerderij op het inmiddels zo genoemde Oud Groevenbeek te verplaatsen. De boerderij werd afgebroken en op de vrijgekomen plek verrees een landhuis voor de familie P. Jongeneel jr. Een nieuwe boerderij werd aan de oostzijde van het landhuis gebouwd. De tuin met vijver rondom het landhuis werd vanaf 1897 door tuinarchitect H. Copijn aangelegd. In 1903 werd Oud Groevenbeek, na de dood van Jongeneel jr., samen met Klein Kampveld en het oostelijke deel van Nieuw Groevenbeek (Nienekamp of Groevenbeek Oost) aangekocht door J.H. van Schermbeek. Deze was ook eigenaar van het buitenverblijf Schoonderbeek in Putten. Van Schermbeek liet het door Jongeneel jr. gebouwde landhuis afbreken en in 1907-1908 vervangen door het huidige huis, dat hij liet ontwerpen door het architectenbureau L.A. van Essen en J. van Zeggeren uit Harderwijk. Dit architectenbureau had twee jaar eerder al aan de verbouwing van Kasteel Staverden gewerkt. Van Essen en van Zeggeren ontwierpen het landhuis in een door de Art Nouveau beïnvloede bouwstijl.
Rondom het HOOFDGEBOUW (zie hiervoor onderdeel 1) uit 1907-1908, bevinden zich in de parkachtige omgeving nog de oude BOERDERIJ met BAKHUIS (zie hiervoor onderdeel 5). De boerderij bevindt zich iets ten zuidoosten van het landhuis en dateert uit 1870. Op het boerenerf bevindt zich rechts naast de boerderij een BAKHUIS, met daarvoor het voormalige WASGEBOUW (zie hiervoor onderdeel 6) en het KOETSHUIS (1907) (zie hiervoor onderdeel 3). Het erf is nog oorspronkelijk. De TUINMANSWONING (1905) (zie hiervoor onderdeel 4) ligt ten noorden van de boerderij. Naast deze tuinmanswoning bevinden zich de DRUIVENKAS (circa 1910) (zie hiervoor onderdeel 7) en de WATERTOREN (1912) (zie hiervoor onderdeel 8). De kas maakte deel uit van een veel groter kassencomplex dat door Van Schermbeek of mogelijk al door zijn voorganger was aangelegd. De nu gerestaureerde druivenkas is het enige overgebleven element van dit complex.
Het landhuis is toegankelijk via twee oprijlanen. De oorspronkelijke en nog aanwezige oprijlaan vanaf de Putterweg is beplant met twee monumentale rode beuken (1850). Deze laan wordt al vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw niet meer gebruikt en is vervangen door een oprijlaan beplant met Amerikaanse eiken, de Nieuwe Laan.
Omgrenzing
Aan de oostzijde wordt de grens gevormd door de Putterweg, aan de noordzijde door een vanaf de Putterweg tot aan de Groevenbeekse heide lopende laan, aan de westkant vormt de heide en een noord-zuid lopend pad de begrenzing en aan de zuidkant de Nieuwe Laan.
De omgrenzing van het complex alsmede de situering van de complexonderdelen staan op de bij de bescherming behorende kaart aangegeven.
Waardering
De historische buitenplaats OUD GROEVENBEEK is van algemeen cultuur-, tuinhistorisch en architectonisch belang:
- als een uitzonderlijk goed bewaard landgoed uit de eerste jaren van de twintigste eeuw;
- wegens de gave verhoudingen en een bijzondere detaillering in vormgeving en materiaalgebruik van het hoofdgebouw;
- wegens de plaats van het hoofdgebouw in het architectonische oeuvre van architectenbureau L.A. van Essen en J. van Zeggeren uit Harderwijk;
- wegens de visuele relatie tussen het huis, de omringende bebouwing, de tuin en het omringende landschap die een onlosmakelijk en in elkaar overvloeiend geheel vormen;
- wegens de tuinaanleg met diverse zichtassen naar idee van de tuinarchitect H. Copijn;
- als karakteristiek voorbeeld van een buitenplaats die in een periode met name op de Veluwe werden aangelegd en waarbij enerzijde economische motieven en anderzijds sociaal-culturele en esthetische motieven een rol speelden;
- als karakteristiek voorbeeld van een buitenplaats op een door particulieren ontwikkeld ontginningslandgoed.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Putterweg | 230 | – | 3851 VG | Ermelo | – | BY | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | – | Landschapspark |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | F | 7895 | – | Ermelo |
| – | F | 10012 | – | Ermelo |
| – | F | 1083 | – | Ermelo |
| – | F | 7898 | – | Ermelo |
| – | F | 918 | – | Ermelo |
| – | F | 501 | – | Ermelo |
| – | F | 1005 | – | Ermelo |
| – | F | 1010 | – | Ermelo |
| – | F | 926 | – | Ermelo |
| – | F | 1795 | – | Ermelo |
| – | F | 8271 | – | Ermelo |
| – | F | 1793 | – | Ermelo |
| – | F | 1943 | – | Ermelo |
| – | F | 986 | – | Ermelo |
| – | F | 1003 | – | Ermelo |
| – | F | 993 | – | Ermelo |
| – | F | 1022 | – | Ermelo |
| – | F | 1021 | – | Ermelo |
| – | F | 1380 | – | Ermelo |
| – | F | 475 | – | Ermelo |
| – | F | 440 | – | Ermelo |
| – | F | 1012 | – | Ermelo |
| – | F | 1080 | – | Ermelo |
| – | F | 1081 | – | Ermelo |
| – | F | 987 | – | Ermelo |
| – | F | 9571 | – | Ermelo |
| – | F | 1001 | – | Ermelo |
| – | F | 438 | – | Ermelo |
| – | F | 3439 | – | Ermelo |
| – | F | 984 | – | Ermelo |
| – | F | 1008 | – | Ermelo |
| – | F | 990 | – | Ermelo |
| – | F | 3433 | – | Ermelo |
| – | F | 920 | – | Ermelo |
| – | F | 6464 | – | Ermelo |
| – | F | 991 | – | Ermelo |
| – | F | 919 | – | Ermelo |
| – | F | 1084 | – | Ermelo |
| – | F | 1253 | – | Ermelo |
| – | F | 3440 | – | Ermelo |
| – | F | 10013 | – | Ermelo |
| – | F | 992 | – | Ermelo |
| – | F | 1024 | – | Ermelo |
| – | F | 1013 | – | Ermelo |
| – | F | 1794 | – | Ermelo |
| – | F | 6112 | – | Ermelo |
| – | F | 1000 | – | Ermelo |
| – | F | 3441 | – | Ermelo |
| – | F | 1087 | – | Ermelo |
| – | F | 1009 | – | Ermelo |
| – | F | 985 | – | Ermelo |
| – | F | 9913 | – | Ermelo |
| – | F | 1002 | – | Ermelo |
| – | F | 1011 | – | Ermelo |
| – | F | 996 | – | Ermelo |
| – | F | 1832 | – | Ermelo |
| – | F | 999 | – | Ermelo |
| – | F | 1023 | – | Ermelo |
| – | F | 1007 | – | Ermelo |
| – | F | 994 | – | Ermelo |
| – | F | 476 | – | Ermelo |
| – | F | 1004 | – | Ermelo |
| – | F | 998 | – | Ermelo |
| – | F | 1467 | – | Ermelo |
| – | F | 1828 | – | Ermelo |
| – | F | 468 | – | Ermelo |
| – | F | 1020 | – | Ermelo |
| – | F | 988 | – | Ermelo |
| – | F | 9912 | – | Ermelo |
| – | F | 989 | – | Ermelo |
| – | F | 502 | – | Ermelo |
| – | F | 995 | – | Ermelo |
| – | F | 443 | – | Ermelo |
| – | F | 1829 | – | Ermelo |
| – | F | 1014 | – | Ermelo |
| – | F | 824 | – | Ermelo |
| – | F | 477 | – | Ermelo |
| – | F | 9572 | – | Ermelo |
| – | F | 437 | – | Ermelo |
| – | F | 1078 | – | Ermelo |
| – | F | 6463 | – | Ermelo |
| – | F | 1006 | – | Ermelo |
| – | F | 1082 | – | Ermelo |
| – | F | 917 | – | Ermelo |
| – | F | 997 | – | Ermelo |
| – | F | 1632 | – | Ermelo |
| – | F | 1633 | – | Ermelo |
| – | B | 1608 | – | Putten |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1897 | 1897 | Landschapstuin op oudere aanleg | verbouwing |
| Name | Beroep | Notitie |
|---|---|---|
| Copijn, H. ; Gelderland | tuinarchitect / landschapsarchitect | – |
| Schermbeek, J.H. van ; Gelderland | opdrachtgever | – |