Omschrijving van het complex
Complex HISTORISCHE BUITENPLAATS STRIJPEMONDE, bestaande uit een in 1937-1938 naar ontwerp van architect J.W. Jantzen gebouwd LANDHUIS, van oorsprong buitenverblijf en jachthuis (1), een BOERDERIJ DE SCHAAPSKOOI (3), een TOEGANGSHEK (4), een BRUG (5), een PONYSTAL met HOOIBERG (6), een HOUTSCHUUR (7), twee VEESHELTERS (8), gesitueerd in een HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2) met een grote afwisseling van gesloten en open delen, met vijverpartijen en een grootschalige formele bosaanleg (waarin verlandschappelijkte elementen) uit het begin van de 19de eeuw en onder meer een specifieke binnenduinvegetatie. De naam Strypemonde moet worden gerelateerd aan het voormalige zeegat de Strype dat ooit nabij de historische buitenplaats uitmondde. De buitenplaats is gelegen en neemt het grootste deel in beslag van de polder Windgat, dat als grafelijke bezitting in 1479 ter bedijking en tegelijkertijd in erfpacht werd uitgegeven. De polder is aan de oostzijde gesitueerd tegen de al eerder aangelegde Noorderdijk en wordt aan de westzijde door de Pietersdijk afgesloten. Laatstgenoemde dijk vormt tevens de grondslag van de nederzetting van genoemd landhuis. Door verjonging van de duinen in de afgelopen twee eeuwen was het in de 20ste eeuw mogelijk om de aanleg van het park voor een deel ten westen van de Pietersdijk te laten plaatsvinden. Doordat de polder tot ver in de 18de eeuw door de aanwezigheid van een met de zee in open verbinding staande kreek bij hoogtij regelmatig onderliep bleef het tot aan het einde van die eeuw moeilijk om de polder in culture te brengen. De karakteristieke in het veld bewaard gebleven verkaveling in smalle rechte stroken waartussen afwateringslopen heeft waarschijnlijk pas omstreeks 1800 plaatsgevonden toen de opening naar de zee werd gedicht. Al eerder was er echter sprake van een agrarische nederzetting. Boerderij de Schaapskooi -de ontginningsboerderij van de polder- vertoont namelijk bouwsporen, die terug gaan tot in het derde decennium van de 18de eeuw. Tussen 1800 en 1819 (Kadastraal Minuutplan) werd pal langs de boerderij een grootschalig in rechte vakken waartussen lanen verdeeld rechthoekig bos aangelegd. De bosaanplant vond in eerste instantie plaats om de weilanden tussen de Noorderdijk en het bos tegen zandverstuivingen te beschermen maar waarschijnlijk ook om het land ten oosten van de Noorderdijk tegen deze verstuivingen bescherming te bieden. Tevens werd houtopbrengst van het bos voor de ovens van bakkerijen gebruik. Het bos werd niet gelijktijdig met de verkaveling van de polder maar erna aangeplant: het verkavelingspatroon van het polderland is namelijk als grondslag van het bos zichtbaar gebleven. Omstreeks 1850 kwam de polder alsmede alle grond in de punt van Voorne in bezit van de Maatschappij ter Exploitatie van Voorne's Duin. Boerderij de Schaapskooi werd tevens rentmeesterskantoor van deze Maatschappij. Eén der exploitanten was William Smith. Na diens dood in 1919 erfde diens twee zonen William en James de gronden in Voorne. Al eerder had zoon William omstreeks 1910-1911 het familielandhuis en als complex beschermde historische buitenplaats Olaertsduyn laten bouwen, nadat het oude familie-jachthuis genaamd Jachtlust (achter de buitenplaats Kooysight) in Oostvoorne voor verdere bewoning te vervallen raakte. James van Hoey Smith nam na de dood van zijn vader het beheer over van onder meer de polder Windgat en kocht in 1922 de buitenplaats Overburgh in Oostvoorne. In 1927 schonk James van Hoey Smith, één der oprichters van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, 800 hectaren grond ten zuiden en oosten van de huidige buitenplaats Strijpemonde aan bovengenoemde vereniging. Voor een gering bedrag werden 400 overige hectaren ten noorden van Strijpemonde verkocht aan het Administratiefonds Rotterdam, die dit bezit vervolgens inbracht bij het Zuid-Hollands Landschap. Nadat de buitenplaats Overburgh in 1932 door brand werd verwoest betrokken James van Hoey Smith en diens familie naar het even onder de dan nog niet als zodanig aangelegde buitenplaats Strypemonde gelegen oorspronkelijke pesthuis. Boerderij de Schaapskooi bleef boerderij en rentmeesterwoning van de landerijen maar diende sindsdien tevens als jachthuis van de familie James van Hoey Smith, die in het bos en aangrenzende duingebied jaagde. In 1937-1938 liet James op een restant van de Pietersdijk het landhuis Strijpemonde bouwen, naar ontwerp van architect J.W. Janzen, die tevens huisvriend van de familie was. Tegelijkertijd of kort hierna werd rondom het huis- wellicht deels in samenwerking met architect Janzen een zeer ruime parkaanleg in landschapsstijl aangelegd, bestaande uit een ruime parkweide met grootschalige vijverpartij in landschapsstijl. Het uitgraven van de vijver gebeurde met kruiwagens in het kader van een werkverschaffingsproject. Het zicht vanuit het huis op de weide met vijverpartij wordt door het al eerder genoemde bos uit de periode 1800-1819 begrensd. In dit bos werd een losmazig patroon van slingerpaden aangelegd en een nieuwe vijver met heuvelpartij. Een ruime in curven verlopende laan vanaf boerderij de Schaapskooi dient sindsdien als oprijlaan naar het landhuis. De vijverpartij van de in Ijsselsteen opgetrokken boerderij de Schaapskooi is oorspronkelijk een wiel. Het gehele park werd beplant met in Nederland zeldzame uitheemse bomen en planten, waaronder bamboe, kurkeik en een pinetum in het bos ten zuidwesten van het landhuis. Omstreeks 1960 werd in het bos uit de periode 1800-1819 een laan van Metasequoia aangelegd. De onderdelen van het complex Strijpemonde staan in een fraaie landschappelijke omgeving met een grote afwisseling van gesloten en open delen. In het park staan ondermeer het aan het begin van de oprijlaan gelegen toegangshek, een brug over de vijver, een ponystal met bijbehorende hooiberg aan de bosrand, een houtschuur ten noordwesten van de oprit bij het huis en tweetal veeshelters op het weiland, die alle dateren uit de bouwtijd van het landhuis en eveneens zijn ontworpen door architect J.W. Janzen.
De volgende onderdelen vallen buiten de bescherming: het familiegraf op het kadastrale perceel Rockanje sectie A nr. 1408, het pand Windgatseweg nr. 15 op het kadastrale perceel Rockanje sectie A nr. 1431 en het pand Windgatseweg nr. 20 op het kadastrale perceel Rockanje sectie A nr. 1407.
De complexonderdelen alsmede de omgrenzing van het park staan op de bij de bescherming behorende kaart aangegeven.
Waardering van het complex
Het complex historische buitenplaats Strijpemonde is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en de architectuurhistorische waarde:
- het complex is van cultuurhistorisch belang als een goed voorbeeld van een jonge buitenplaats gesticht in het binnenduingebied van Voorne-Putten, en als een belangrijk onderdeel van een gebied dat een bijzondere landschappelijke ontwikkeling heeft doorgemaakt;
- het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege de kwaliteit van het ontwerp van het interieur en exterieur van het landhuis en overige gebouwde complexonderdelen en vanwege de kwaliteit van het ontwerp van het park. Het huis is tevens van belang als een representatief werk uit het oeuvre van een vooraanstaand architect;
- het complex heeft ensemblewaarde vanwege de bijzondere samenhang tussen landhuis, de bij het huis behorende bijgebouwen en het omringende landschap, dat deel uitmaakt van een groter landschappelijk geheel;
het complex is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid van de samenstellende onderdelen.
