Eerste Verlaat/Springersverlaat, Stadskanaal

Monumenttype:: Rijksmonument
Monumentnummer:: 516249
Monumentnaam:: Eerste Verlaat/Springersverlaat
Plaats:: Stadskanaal

Bron: Gouwenaar via Wikimedia Commons

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Inleiding

Het `Eerste of Springersverlaat' werd aangelegd in 1789. Evenals de andere schutsluizen is het eerste verlaat in de loop der jaren nogal eens vernieuwd en heeft derhalve een uiterlijk verkregen dat stamt uit het begin van de twintigste eeuw. Op de kade van de sluiskom staat een houten, na-oorlogs materiaalhokje, dat voorlopig wegens te geringe ouderdom buiten de bescherming van rijkswege valt. Het bijbehorende gemaal is onlangs gesloopt.

Omschrijving

SCHUTSLUIS, bestaande uit een bovenhoofd, een benedenhoofd en schutkolk, met DRAAIBRUG.

De ovale schutkolk heeft wanden opgetrokken in rode baksteen met stijlen van hoekstaal (kubbestijlen), afgezet met hoekstaal; op de rand ijzeren bolders. Boven- en benedenhoofd hebben roodbakstenen sluiswanden afgezet met natuurstenen dekstenen en hoekstaal waarin vernieuwde houten puntdeuren met na-oorlogse leuningen en bedieningsmechanisme. De omlopen gelegen voor het benedensluishoofd zijn na-oorlogs.

De ongelijkarmige DRAAIBRUG heeft een houten rijvloer op INP hoofd- en tussenliggers. De brugleuningen bestaan uit leuningen, regels en stijlen van geklonken hoek- en T-staal. Aan de Unikenstraat een later ingekorte draaikom met betonnen vloer en gemetselde wanden.

Waardering

Schutsluis met draaibrug van algemeen belang vanwege cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde:

- als voorbeeld van een van oorsprong achttiende-eeuwse enkele schutsluis met draaibrug in de provincie Groningen

- vanwege de vrij zeldzame gemetselde kolkwanden met kubbestijlen

- vanwege de historisch-functionele relatie met de andere schutsluizen in het kanaal

- vanwege de markante en beeldbepalende ligging in het Stadskanaal

- vanwege de herinnering aan de veenafgravingen en bloeiende scheepvaart.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:: 516249
Artikel ZKP:: rijksmonument
Provincie:: Groningen
Gemeente:: Stadskanaal
Plaats:: Stadskanaal

Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:: Sluizencomplex
Complexnummer:: 516245
Complex beschrijving:: Inleiding

SLUIZENCOMPLEX Stadskanaal-Musselkanaal. Reeks waterwerken met sluiswachterswoningen, gerealiseerd in de periode 1789-1917, bestaande uit: 1. SCHUTSLUIS met DRAAIBRUG, genaamd `Eerste Verlaat, Springersverlaat', van oorsprong uit 1789, gelegen aan de Unikenstraat by 98 in Stadskanaal.

2. SCHUTSLUIS met DRAAIBRUG, genaamd `Tweede Verlaat, Olthofsverlaat', van oorsprong uit 1828, gelegen aan de H.J. Kniggestraat by 121 in Stadskanaal.

3. SCHUTSLUIS met dubbele DRAAIBRUG en SLUISWACHTERSWONING, genaamd `Derde Verlaat, Buinerverlaat', gelegen aan de Hoofdstraat 89 in Stadskanaal.

4. SCHUTSLUIS met dubbele DRAAIBRUG, genaamd `Vierde Verlaat, Sapsverlaat of Eerste Musselverlaat', van oorsprong uit 1841 en 1910, gelegen aan de Schoolstraat by 104 in Musselkanaal.

5. SCHUTSLUIS met OPHAALBRUG en SLUISWACHTERSWONING, genaamd `Vijfde Verlaat, Stenenverlaat, Tweede Musselverlaat', van oorsprong uit 1851 en 1917, gelegen aan de Sluisstraat by 149 in Musselkanaal.

Het kanaal is gegraven in de periode 1765-1865 in opdracht van de stad Groningen ten behoeve van de veenafgravingen. Het kanaal dat van Bareveld tot de grens met Duitsland loopt is aangelegd in drie delen en heeft drie namen: het gedeelte dat door Stadskanaal loopt heet het Stadskanaal, het deel dat door Musselkanaal loopt het Musselkanaal en het deel dat door Ter Apel loopt het Ter Apelkanaal. In dit 34 km lange kanaal werden tussen 1789 en 1878 in totaal acht schutsluizen aangelegd om het grote verval van zo'n 10 meter te kunnen overwinnen. Vijf daarvan liggen in de gemeente Stadskanaal; drie in het Stadskanaal (1ste, 2de en 3de verlaat) en twee in het Musselkanaal (4de en 5de verlaat). Omstreeks het begin van de twintigste eeuw werden het 3de, 4de en 5de verlaat uitgebreid met een tweede kolk. Sindsdien hebben er nog enkele vernieuwingen aan verschillende onderdelen van de sluizen plaatsgevonden. Al deze kunstwerken zijn van groot belang omdat het kanaal de drager is voor de historisch-ruimtelijk structuur van zowel Stadskanaal als Musselkanaal.

Waardering

Complex bestaande uit vijf schutsluizen met bruggen en twee sluiswachterswoningen van algemeen belang vanwege architectuurhistorische, cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde:

- als voorbeeld van een sluizencomplex aangelegd in de periode 1789-1917 in de provincie Groningen

- vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van het complex en de afzonderlijke onderdelen

- vanwege de beeldbepalende ligging in zowel het Stads- als het Musselkanaal

- historisch gezien van groot belang voor de ontwikkeling van de lintdorpen Stadskanaal en Musselkanaal

- als herinnering aan de veenafgravingen en de bloeiende scheepvaart.

Bron: Rijksmonumentenregister

Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Schutsluis	Weg- en waterbouwkundige werken	Waterkering en -doorlaat	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Unikenstraat	98	–	9501 XJ	Stadskanaal	–	BY	Ja

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	D	2912	–	Wildervank

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1789	1789	–	vervaardiging
1900	1900	huidige uiterlijk	verbouwing

Ambachten
Name	Beroep	Notitie
Stad Groningen ; Groningen II	opdrachtgever	–

Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn Eerste Verlaat/Springersverlaat

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.

Voeg een verhaal toe over dit monument