Alle monumenten springlevend! Het Restauratiefonds heeft voor elk monument een passende financiering. Bezoek Restauratiefonds.nl
Herbestemming.nu helpt initiatiefnemers van herbestemmingen met kennis, praktijkvoorbeelden en een netwerk van specialisten. Bezoek Herbestemming.nl

Vierde Verlaat/Sapsverlaat, Musselkanaal

Rijksmonument
Monumentnummer:
516247
Vierde Verlaat/Sapsverlaat
Musselkanaal
Afbeeldingen toevoegen

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Voeg uw verhaal toe

Beschrijving

Inleiding

Het Vierde Verlaat, Eerste Musselverlaat of Sapsverlaat werd aangelegd in 1841 in opdracht van de stad Groningen (stadsbezitting). De naam Sapsverlaat is afkomstig van de sluismeesters J.E. Sap en O. Sap die in functie waren, uit het tweede helft van de negentiende eeuw in Musselkanaal. De schutsluis met draaibrug was oorspronkelijk een enkelvoudige sluis, aangelegd door U.J. Reinders uit Hoogezand. De sluis werd in 1910 aan de Schoolkadezijde uitgebreid met een tweede sluiskom en draaibrug in verband met de toename van het scheepsverkeer. De sluis is in de loop der tijd vernieuwd op onderdelen. Het houten materiaalhokje en het gemaal, gelegen op de dam, zijn na-oorlogs en komen voorlopig wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van rijkswege in aanmerking. De sluismeesterswoning uit 1858 werd in 1962 afgebroken.

Omschrijving

SCHUTSLUIS, bestaande uit twee bovenhoofden, twee benedenhoofden en twee schutkolken, met dubbele DRAAIBRUG.

De beide schutkolken hebben donker bakstenen wanden afgezet met hoekstaal en worden gescheiden door een gemetselde dam met aan beide zijden twee dichtgemetselde rondbogen; ijzeren bolders.

Boven- en benedenhoofd van de kleine schutkolk (straatzijde), oorspronkelijk aangelegd in 1841, hebben donker bakstenen sluiswanden met natuurstenen dekstenen. In het bovenhoofd houten puntdeuren met ijzeren leuningen van hoekstaal en ijzeren bedieningsmechanisme; dubbele schotbalksponningen aan weerszijden. In het benedenhoofd vernieuwde houten puntdeuren met niet-originele leuningen (buisstaal); dubbele schotbalksponningen aan weerszijden.

Boven- en benedenhoofd van de grote kolk (kadezijde), aangelegd in 1910, hebben donker bakstenen sluiswanden met natuurstenen dekstenen. In het boven- en benedenhoofd houten puntdeuren met ijzeren leuningen van hoekstaal en ijzeren bedieningsmechanisme. In het bovenhoofd aan de zuidzijde één en aan de noordzijde twee schotbalksponningen; in het benedenhoofd aan weerszijden dubbele schotbalksponningen.

De beide, niet in het verlengde van elkaar geplaatste, ongelijkarmige DRAAIBRUGGEN hebben houten rijvloeren op INP hoofd- en tussenliggers; brugleuningen van gelaste ijzeren profielen; brug aan de kadezijde gemetselde draaikom. De brug gelegen aan de straatzijde is ingekort; gemetselde draaikom afgedekt met beton.

Waardering

Dubbele schutsluis met dubbele draaibrug van algemeen belang vanwege cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde:

- als voorbeeld van een van oorsprong negentiende-eeuwse enkele schutsluis, waarvan in de jaren tien van de twintigste eeuw een dubbele sluis is gemaakt, in de provincie Groningen

- vanwege de historisch-functionele relatie met de andere schutsluizen in het kanaal

- vanwege de typologische zeldzaamheid in de provincie Groningen

- vanwege de markante en beeldbepalende ligging in het Musselkanaal

- vanwege de herinnering aan de veenafgravingen en bloeiende scheepvaart.

Bron: Rijksmonumentenregister

Specificaties

Monumentnummer:
516247
Artikel ZKP:
rijksmonument
Provincie:
Groningen
Gemeente:
Stadskanaal
Plaats:
Musselkanaal
Bron: Rijksmonumentenregister

Complex eigenschappen

Complexnaam:
Sluizencomplex
Complexnummer:
516245
Complex beschrijving:

Inleiding

SLUIZENCOMPLEX Stadskanaal-Musselkanaal. Reeks waterwerken met sluiswachterswoningen, gerealiseerd in de periode 1789-1917, bestaande uit: 1. SCHUTSLUIS met DRAAIBRUG, genaamd `Eerste Verlaat, Springersverlaat', van oorsprong uit 1789, gelegen aan de Unikenstraat by 98 in Stadskanaal.

2. SCHUTSLUIS met DRAAIBRUG, genaamd `Tweede Verlaat, Olthofsverlaat', van oorsprong uit 1828, gelegen aan de H.J. Kniggestraat by 121 in Stadskanaal.

3. SCHUTSLUIS met dubbele DRAAIBRUG en SLUISWACHTERSWONING, genaamd `Derde Verlaat, Buinerverlaat', gelegen aan de Hoofdstraat 89 in Stadskanaal.

4. SCHUTSLUIS met dubbele DRAAIBRUG, genaamd `Vierde Verlaat, Sapsverlaat of Eerste Musselverlaat', van oorsprong uit 1841 en 1910, gelegen aan de Schoolstraat by 104 in Musselkanaal.

5. SCHUTSLUIS met OPHAALBRUG en SLUISWACHTERSWONING, genaamd `Vijfde Verlaat, Stenenverlaat, Tweede Musselverlaat', van oorsprong uit 1851 en 1917, gelegen aan de Sluisstraat by 149 in Musselkanaal.

Het kanaal is gegraven in de periode 1765-1865 in opdracht van de stad Groningen ten behoeve van de veenafgravingen. Het kanaal dat van Bareveld tot de grens met Duitsland loopt is aangelegd in drie delen en heeft drie namen: het gedeelte dat door Stadskanaal loopt heet het Stadskanaal, het deel dat door Musselkanaal loopt het Musselkanaal en het deel dat door Ter Apel loopt het Ter Apelkanaal. In dit 34 km lange kanaal werden tussen 1789 en 1878 in totaal acht schutsluizen aangelegd om het grote verval van zo'n 10 meter te kunnen overwinnen. Vijf daarvan liggen in de gemeente Stadskanaal; drie in het Stadskanaal (1ste, 2de en 3de verlaat) en twee in het Musselkanaal (4de en 5de verlaat). Omstreeks het begin van de twintigste eeuw werden het 3de, 4de en 5de verlaat uitgebreid met een tweede kolk. Sindsdien hebben er nog enkele vernieuwingen aan verschillende onderdelen van de sluizen plaatsgevonden. Al deze kunstwerken zijn van groot belang omdat het kanaal de drager is voor de historisch-ruimtelijk structuur van zowel Stadskanaal als Musselkanaal.

Waardering

Complex bestaande uit vijf schutsluizen met bruggen en twee sluiswachterswoningen van algemeen belang vanwege architectuurhistorische, cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde:

- als voorbeeld van een sluizencomplex aangelegd in de periode 1789-1917 in de provincie Groningen

- vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van het complex en de afzonderlijke onderdelen

- vanwege de beeldbepalende ligging in zowel het Stads- als het Musselkanaal

- historisch gezien van groot belang voor de ontwikkeling van de lintdorpen Stadskanaal en Musselkanaal

- als herinnering aan de veenafgravingen en de bloeiende scheepvaart.

Bron: Rijksmonumentenregister
Voeg uw verhaal toe

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Schutsluis Weg- en waterbouwkundige werken Waterkering en -doorlaat oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Schoolstraat 104 A 9581 GE Musselkanaal – BY Ja
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
– C 13444 – Onstwedde
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1841 1841 – vervaardiging
1910 1910 aanleg tweede sluiskom verbouwing
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Weg- en waterbouwkundige werken Waterkering en -doorlaat – Gekoppelde sluis
Ambachten
Name Beroep Notitie
Stad Groningen ; Groningen II opdrachtgever –
Reinders, U.J. ; Groningen II aannemer / uitvoerder –
Bron: Rijksmonumentenregister

Tijdlijn Vierde Verlaat/Sapsverlaat

Voeg een verhaal over dit monument toe aan de tijdlijn

Weet u meer over dit bijzondere monument of heeft u een herinnering over dit monument? Vul de tijdlijn aan. Deel uw verhaal en houd dit monument springlevend.
Voeg een verhaal toe over dit monument

Andere monumenten in de buurt