Inleiding

STOLPBOERDERIJ 'De Kruisberg' uit 1869, gelegen aan de westrand van een duinontginning en op de oostelijke helling van de beboste Kruisberg. Deze stolpboerderij van het afgeleide West-Friese type werd gebouwd in opdracht van J. Spaans Jz. uit Barsingerhorn en de gebroeders K.S. en D.Jz. Kaan, landbouwondernemers te Wieringerwaard. Gezamenlijk hadden zij in het genoemde jaar het circa 800 hectare grote Heemskerkerduin gekocht, waarna zij begonnen met een grootschalige ontginning in het gebied rond de Kruisberg. In 1872 was 200 hectare voor akkerbouw in gebruik waarvan verreweg het grootste deel voor de teelt van aardappelen. Dit bleek op de arme zandgrond geen succes: reeds in 1878 waren de meeste akkers weer woeste grond en twee jaar later verkochten de eigenaren het Heemskerkerduin. De stolpboerderij is inwendig verbouwd.

Omschrijving

Op rechthoekig grondplan gebouwde stolpboerderij onder een schilddak met rode (voor- en zijschilden) en gesmoorde (achterschild) Hollandse pannen. Zowel op het voor- als achterschild staat een in grondvlak vierkante schoorsteen van rode machinale baksteen. De gevels zijn opgetrokken in rode handvormsteen (formaat circa 22 x 5 cm) in halfsteens verband met snijvoeg, en worden afgesloten door een bakgoot op geprofileerde klampen. In de voorgevel (NO) is links en in het midden een negenruits schuifvenster aangebracht. Rechts van het door schootankers geflankeerde middenvenster bevindt zich een klein vierruits draaivenster, en rechts naast het linker venster de voordeur, een opgeklampte deur van vertikale kraalschroten met een drieruits bovenlicht. De terugliggende dubbele darsdeur rechts is samengesteld uit opgeklampte vertikale rabatdelen. De muurdelen direct ter weerszijden van de darsdeur zijn zwaarder uitgevoerd (geen halfsteens maar kruisverband). De lange zijgevels hebben een gecementeerde plint en worden verstevigd door tweesteens brede lisenen die de gevels op regelmatige wijze in negen traveeën geleden. In de vierde travee van de rechterzijgevel (NW) bevindt zich een schuurdeur van rabatdelen. De overige acht traveeën van de rechterzijgevel zijn elk voorzien van een halfrond gietijzeren tuimelraam. De linkerzijgevel (ZO) heeft tweeruits valramen van hout (vroeger halfronde stalramen als in de rechterzijgevel). De achtergevel (ZW) wordt door drie lisenen geleed en telt vier halfronde gietijzeren tuimelramen. Rechts van het meest linker stalvenster bevindt zich een schuurdeur met drieruits bovenlicht.

De inwendige houten draagconstructie bestaat uit een dubbel vierkant.

Waardering

De stolpboerderij 'De Kruisberg' is van algemeen belang wegens cultuur- en architectuurhistorische waarde als merendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een in het kader van een duinontginning gebouwde stolpboerderij uit het derde kwart van de negentiende eeuw. De boerderij heeft tevens situationele waarde vanwege de bijzondere ligging op de grens van een duinontginning en een beboste duintop.