Omschrijving van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS DE OOSTERHOF ligt aan de oostkant van Rijssen. Vanaf de Enterstraat leidt een met eiken beplante oprijlaan naar het terrein. De buitenplaats Oosterhof bestaat uit een in oorsprong dubbel omgracht terrein, waarop het huis met twee bouwhuizen en de voormalige moestuin liggen op een geometrisch stramien, dat uit de 17de eeuw dateert; buiten de gracht liggen lanen, een parkbos en weilanden, in deze vorm uit het begin en midden van de 19de eeuw.
Het complex historische buitenplaats De Oosterhof bestaat uit: HOOFDGEBOUW (De Oosterhof) (1), HISTORISCHE PARKAANLEG (2) en TUINMUUR (3). De beide bouwhuizen vallen buiten de bescherming. De rechter is in 1964 afgebroken en in 1969 vanaf de grond af aan opnieuw opgetrokken; alleen de beide gevelstenen boven de toegangsdeur zijn oud. Het linker bouwhuis is nieuwbouw uit 2002. Hetzelfde geldt voor het toegangshek en de brug.
Het schultengoed, later havezathe Oosterhof wordt voor het eerst in 1324 in verband met een verkoop genoemd. Behalve verkopen is er in de jaren die volgden niet veel bekend over de omvang. In 1475 wordt er melding gemaakt van 'erve ende guet gheheten de Oesterhoff...'dat wordt opgedragen aan Johan ten Bussche en zijn vrouw Mechteld van Langen. Er wordt aangenomen dat hun zoon Barthold ten Bussche, gehuwd met Fye van Langen het huis Oosterhof heeft laten bouwen in de eerste kwart van de 16de eeuw. Tot 1631 bleef de 'adelicke havesate den Oesterhoff' in het bezit van de familie van Langen. Door het huwelijk in dat jaar van Bernhardina van Langen met Ernst van Ittersum kwam de havezathe in de familie Van Ittersum en zou dat bijna drie eeuwen blijven. Na zijn huwelijk werd Ernst van Ittersum vanwege de Oosterhof toegelaten tot de Ridderschap van Overijssel. In het midden van de 17de eeuw liet hij de Oosterhof verbouwen. Deze verbouwing was in 1652 gereed. Een volgende verbouwing vond in de jaren 1735-1737 plaats toen Willem van Ittersum (1707-1779) heer van Oosterhof was. Het interieur werd op een aantal plaatsen gemoderniseerd, de gevels kregen een symmetrische indeling en het bouwhuis uit 1652 werd vervangen door een nieuw exemplaar (de jaartalstenen Anno MDCLII en Renovato 1737 zijn bij de herbouw van het rechter bouwhuis in 1969 boven de ingang ingemetseld). In de jaren zestig van de 20ste eeuw was de Oosterhof sterk vervallen geraakt. De eigenaren verkochten de havezathe met omgeving aan de gemeente Rijssen in 1960. Het hoofdgebouw werd gerestaureerd in 1966-1967 waarbij de 18de-eeuwse noordwestelijke aanbouw op de kelders na werd geamoveerd. Ook het interieur onderging wijzigingen om het geschikt te maken voor de nieuwe bestemming, een opleidingscentrum voor kraamverzorgsters. Onder andere de hal werd vergroot ten koste van de symmetrie, de beide kamers op de bel-etage aan de oostkant werden samengevoegd en de bediendentrap in de noordoostelijke aanbouw werd veranderd. Sedert 1988 is het Rijssens Museum in de Oosterhof gevestigd.
Op de oudste kaart van dit gebied, de Hottingerkaart uit 1783 is de Oosterhof met bijgebouwen afgebeeld op een regelmatig ingedeeld, rechthoekig terrein dat met een omgrachting is afgesloten. Daarbuiten is een stramien van rechte en diagonale, met bomen beplante lanen aangegeven met bos in de tussenliggende vakken. Aan de oost- en zuidkant zijn open terreinen getekend: de weidengronden. De vorm van de buitenplaats is dezelfde als heden ten dage.
De kadastrale minuut met de Oosterhof dateert van 1825. Het dubbel omgrachte terrein met het huis en het rechter (oostelijke) bouwhuis zijn duidelijk waarneembaar. De binnenste gracht is aan de westkant voor een deel gedempt. Op het terrein aan de westkant van het huis tussen binnen- en buitengracht ligt een langwerpige 'vijver tot vermaak'. Aan de zuidkant loopt vanaf de Oosterhofs Weg een laan aan op het complex die via een brug als enige toegang geeft tot de huisplaats. Deze situatie is in feite niet veranderd. De TMK van 1848 laat zien dat de toegangslaan met bomen is beplant. Het deel tussen buiten en binnengracht is met bos beplant waardoorheen zich paden slingeren. Achter het huis, aan de noordkant ligt een terrein dat als moestuin en boomgaard in gebruik is. Op de topografische kaart van 1881 blijkt de oprijlaan verlengd te zijn naar de Enterstraat. Buiten de grachten was er in 1881 sprake van gevarieerd bos, afgewisseld door weilanden. In feite is die situatie tot op heden weinig veranderd.
Het complex wordt in het noorden en oosten begrensd door de Wethouder H.H. Korteboslaan, aan de zuidkant door de Oosterhofweg en aan de westzijde door de Albertsdijk.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der complexonderdelen aangegeven.
Waardering van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS DE OOSTERHOF is van algemeen cultuurhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens het feit dat de 17de-eeuwse structuur van de aanleg rond de Oosterhof nog zeer goed herkenbaar is;
- wegens de landschappelijke aanleg ten oosten van het huis en buiten de grachten;
- wegens de functionele en visuele relatie tussen de gebouwen onderling en hun omgeving.
