Coopersburg, Akkrum

Inleiding

Het MAUSOLEUM voor de stichter van Coopersburg en zijn vrouw staat ten noordoosten van het hoofdgebouw en is ontworpen in Art Nouveau-stijldoor de beeldhouwer Johann Hinrich Schröder in 1906. Het bouwwerk is rechts bovenaan in de voorgevel gesigneerd en gedateerd: Joh. H. Schröder beeldh. / Amsterdam = 1906 //. De beeldhouwer was afkomstig uit Duitsland woonde voor korte tijd in Leeuwarden. Ten tijde van de opdracht had hij zich in in Amsterdam gevestigd. De bijzetting van de stichter (overleden 31 december 1904) en zijn vrouw (overleden 31 december 1878) vond plaats in 1907. De opdrachtgever Frank Cooper (Folkert Kuipers) kende de beeldhouwer door een andere opdracht. Cooper was lid van het herdenkingscomité 'dr. Eeltsje Halbertsma', dat aan Schröder de opdracht voor een monument aan de Stationsweg te Grou had opgedragen. Frank Cooper was aanwezig bij de onthulling van het beeld in 1904.

Omschrijving

Het mausoleum heeft een vierkant grondplan. Het bestaat uit één bouwlaag met hoeklisenen en een ingesnoerde spiegelkoepel; de gevels zijn opgetrokken in zandsteen die rijkelijk versierd zijn door beeldhouwwerk. Met uitzondering van de voorgevel, die een geveltop heeft met een granieten waterlijst, is de geleding van de gevels identiek: een gebonchardeerde granieten plint met geprofileerde lijst, de gevelwand met een cordonlijst waarin een dubbele banderol is verwerkt en een granieten gevelafsluiting met palmetten als kantelen. De hoeklisenen hebben onder de cordonlijst een gebeeldhouwd reliëf van een lap stof, opgehangen aan knoppen, waaraan een krans met linten is opgehangen; boven de cordonlijst reliëf met de afbeelding van een rietstengel.

De vier hoeklisenen dragen Corinthische kapitelen van graniet, die dienen als voetstuk voor sculpturen van putti met dovende fakkels, geheven toorts, en een nestje met vogels en bloemen in hun handen.

In de noord- en zuidgevel van het mausoleum zijn gedenkstenen van gepolijst graniet geplaatst met "woorden van den stichter bij de opening van Coopersburg". In de oostgevel een rond raam met glas-in-lood. De koepel wordt bekroond door een urn met een draperie.

In de voorgevel de toegang met een tweetreeds, granieten stoep en een opgeklampte deur met gesmeed hang- en sluitwerk. De deur is gevat in een gepolijst granieten kozijn; de bovenzijde van de toegang heeft een getoogde afsluiting met gebeeldhouwde bloem- en bladmotieven. Aan beide zijden van de deur, bijna vrijstaande sculpturen van jonge vrouwen in klassieke gewaden met een lauwerkrans in de hand. Zij kijken naar het opschrift boven de deur: AAN ONZE OUDERS FRANK H. COOPER EN ANTOINETTA GERARDINA DE GRAAFF. Het beeldhouwwerk rond de toegang heeft een eenvoudige omlijsting. In de geveltop een gevleugelde putto die ingelijste medaillons vasthoudt met daar in de portretten in driekwartsprofiel van A.G. de Graaff en F.H. Cooper. De omlijsting van F.H. Cooper ligt op een palmtak en een eikentak; de omlijsting van A.G. de Graaff ligt op een palmtak en een rozentak. In de topgevel een klimmend boogfries; de top bekroond met acanthusbladen en bloemen.

Het INTERIEUR van het mausoleum wordt slechts verlicht door een rond venster met gekleurd glas-in-lood waarin een lauwerkrans en het monogram CdG (Cooper-de Graaff) zijn verwerkt. De voorlijst van de ingesnoerde spiegelkoepel rust op vier granieten zuilen en dobbelsteenkapitelen met gebeeldhouwde draperiën. Op de terrazzovloer, met een randstook waarin een meandermotief is verwerkt, staan twee marmeren tombes. Aan de korte kant daarvan het opschrift: HIER RUSTEN / FOLKERT HARMENS KUIPERS WILLEMZOON, / ZICH LATER NOEMENDE FRANK H. COOPER. / GEB. AKKRUM 23 OCT 1843, OVERL. NEW-YORK 31 DEC. 1904 / EN ZIJNE VROUW ANTOINETTA GERARDINA DE GRAAFF. / GEB. MIDDELBURG 8 NOV 1846, OVERL. TOLEDO OHIO 31 DEC 1878. //

Waardering

Het mausoleum, ontworpen in Art Nouveau-stijl door de beeldhouwer Johann Hinrich Schröder in 1906, is van algemeen cultuurhistorisch en architectonisch belang:

- vanwege de herinneringswaarde aan de stichter van Coopersburg,

- vanwege het bijzondere belang van het object voor het oeuvre van de beeldhouwer Johann Hinrich Schröder,

- vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteit van het ontwerp,

- vanwege het bijzondere materiaalgebruik, ornamentiek en beeldhouwwerk,

- vanwege de bijzondere betekenis van het object als essentieel onderdeel van het complex Coopersburg,

- vanwege de zeer hoge mate van architectonische gaafheid van het object, zowel van het exterieur als het interieur,

- vanwege de hoge mate van typologische zeldzaamheid op nationaal niveau.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
514873
Complexnaam
Coopersburg
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

Het complex van de Stichting Coopersburg bestaat uit een BEJAARDENTEHUIS met oorspronkelijk 22 woningen, thans 21 woningen, de TUIN met 3 BRUGGEN, FONTEIN en ZONNEWIJZER en het MAUSOLEUM.

Het BEJAARDENTEHUIS Coopersburg in Overgangsarchitectuur werd in 1900 gebouwd naar ontwerp van de gemeentearchitect Folkert Hoekstra uit Akkrum, door W.D. Booijenga uit Ternaard. De opdrachtgever was Folkert H. Kuipers, geboren in 1843 te Akkrum, geëmigreerd naar Amerika in 1866 en aldaar genaturaliseerd onder de naam Frank Cooper. Hij had fortuin gemaakt als compagnon van het warenhuisconcern Siegel & Cooper met vestigingen in Chicago en New York. In het tehuis bevindt zich een eglomisée-werk, voorstellende de vestiging in New York. Volgens de Stichtingsakte uit 1899 was het doel van Coopersburg: "(...) onderdak en onderhoud en in het algemeen verzorging te geven aan behoeftige ouden van dagen, zowel mannen als vrouwen, onverschillig van welcken godsdienst, die in de gemeente Utingeradeel zijn geboren of op het tijdstip van hun opname tenminste dertig jaren in die gemeente hebben gewoond; inwoners van Akkrum genieten de voorkeur." Op 18 juli 1900 werd de eerste steen gelegd en 8 mei 1901 vond de feestelijke opening plaats.

De TUIN in Gemengde tuinstijl werd in 1900 aangelegd door boomkweker G.W. Westra uit Hardegarijp. De grond werd opgehoogd en waterpartijen uitgegraven, waarover bruggetjes werden geslagen. Voor de aansluiting op de Leeuwarderweg werden over het water twee dammen gemetseld, elk met een ijzeren hekwerk. Daarvan is er één bij de versmalling van de grachten, als gevolg van de wegverbreding in 1978/79, verwijderd. In de vijver voor het hoofdgebouw werd een rotspartij gemetseld met een FONTEIN, die water ontving uit een zinken tank op de zolder van het torentje in het middengedeelte van het hoofdgebouw. In de achtertuin werd een ZONNEWIJZER opgesteld. In 1906 werd in de tuin een MAUSOLEUM gebouwd, naar ontwerp van en uitgevoerd door de Amsterdamse beeldhouwer Johann Hinrich Schröder in Art Nouveaustijl. In het mausoleum zijn de lichamen bijgezet van de stichter Frank Cooper/Folkert Kuipers (overleden 1904) en zijn echtgenote Antoinetta Gerardina de Graaff (overleden 1878).

Waardering

Het complex van de Stichting Coopersburg bestaat uit een BEJAARDENTEHUIS met 21 woningen in Overgangsarchitectuur uit 1900 naar ontwerp van de gemeentearchitect F. Hoekstra, de TUIN in Gemengde tuinstijl uit 1900 naar ontwerp van G.W. Westra uit Hardegarijp met 3 contemporaine BRUGGEN, een FONTEIN, een ZONNEWIJZER en het MAUSOLEUM in de Art Nouveau-stijl van de beeldhouwer Joh. Hinrich Schröder. Het complex is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- als karakteristiek voorbeeld van een typologische ontwikkeling, namelijk collectief wonen in individuele kamerwoningen in plaats van een groepshuisvesting van bejaarden,

- vanwege de bijzondere situering aan de toegangsweg tot Akkrum,

- vanwege de bijzondere betekenis van het object voor het aanzien van het dorp Akkrum,

- vanwege de redelijke mate van architectonische gaafheid van het hoofdgebouw,

- vanwege de structurele en visuele gaafheid van het complex in relatie tot de dorpse omgeving.

- als karakteristiek voorbeeld van deze tuinstijl,

- vanwege het bijzondere belang van de tuinaanleg met zeldzame en oude beplanting,

- vanwege de herinneringswaarde aan de stichter van Coopersburg,

- vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteit van het ontwerp van het mausoleum in de tuin,

- vanwege de zeer hoge mate van architectonische gaafheid van het mausoleum, zowel van het exterieur als het interieur,

- vanwege de hoge mate van typologische zeldzaamheid van een mausoleum op nationaal niveau.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Graf Uitvaartcentra en begraafplaatsen Begraafplaats en -onderdelen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Ljouwerterdyk 6 8491 GC Akkrum BY Ja
Ljouwerterdyk 8 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 10 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 12 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 14 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 16 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 18 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 20 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 22 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 24 8491 GC Akkrum BY
Ljouwerterdyk 26 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 28 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 30 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 32 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 34 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 36 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 38 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 40 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 42 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 44 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 46 8491 GD Akkrum BY
Ljouwerterdyk 48 8491 GD Akkrum BY
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Uitvaartcentra en begraafplaatsen Begraafplaats en -onderdelen Mausoleum
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
A 3967 Akkrum
A 3968 Akkrum
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1906 1906 vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
Schröder, J.H. ; Drenthe beeldhouwer / steenhouwer / schrijnwerker
Naar boven