Omschrijving complex
Deels in structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats bestaande uit een HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), OOSTELIJK BOUWHUIS (3), WESTELIJK BOUWHUIS (4), TOEGANGSHEK (5), TOEGANGSBRUG over binnengracht (6), TUINMANSWONING MET SCHUURTJE (7), DUIVENTOREN (8), TIMMERSCHUUR (9), BRUGGETJE in het park (10), IJSKELDER (11), DIENSTWONING 'SCHAPENLAANHUISJE' (12), JACHTHUIS (13), BOERDERIJ 'DE ELSEHOF' MET STAL, SCHUUR EN ZOMERHUISJE (14), BOERDERIJ 'PARKZICHT' MET SCHUUR (15), KEERMUREN (16), TUINMUUR (17). Ten westen van het dorp Linschoten ligt de historische buitenplaats Huis te Linschoten, die in 1633 door Johan Strick van het kapittel van Oud Munster werd verworven. Op de plaats van een boerderij in de Hoge Polder - zie de kaart van Floris Balthasarsz. (1615) - liet deze in 1637 een huis bouwen. De buitenplaats bleef tot de verkoop in 1891 in het bezit van de familie Strick. Daarna is het huis niet meer permanent bewoond geweest. Een schilderij uit 1654 van Herman Saftleven toont het nieuwe omgrachte huis met een hoog opgetrokken achterdeel en twee smalle torens aan de voorzijde. De tuinaanleg rondom het kasteel, zoals weergegeven is op de kaart van het Grootwaterschap van Woerden (1670), kwam grotendeels overeen met de situatie vóór de bouw van Huis te Linschoten (zie de Landmeterskaart uit ca. 1633). Kenmerkend is de thans nog aanwezige rechte as gevormd door de oprijlaan, die loodrecht op het hoofdgebouw staat. Onder het beheer van Johan Hendrik Strick kreeg met name de opstand en plattegrond van het voorhuis een ander aanzien na een ingrijpende verbouwing in 1721-22. Om te voldoen aan de toenemende behoefte aan representatieve ruimten werd de verdieping ingericht als bel-etage. In deze periode werd waarschijnlijk ook de formele tuinaanleg gerealiseerd, zoals te zien op de topografische kaart van Woerden (1769). De hoofdas, eerst alleen gevormd door de oprijlaan, werd verlengd met het nu nog bestaande 'Grand Canal', welke karakteristiek is voor de aanleg. Omstreeks 1724 werd de oprijlaan opnieuw beplant met beuken en werd het toegangshek geplaatst. In de eerste helft van de negentiende eeuw vond er een heraanleg van de tuinaanleg in landschapsstijl plaats. Nadat in 1830 Emil Strick zich definitief op de buitenplaats vestigde, gaf deze aan J.D.Zocher jr. de opdracht om de aanleg van het parkbos te wijzigen. Het ontwerp werd in zijn geheel uitgevoerd zoals op te maken is uit het schrijven van Betty Strick (1843) 'de plaats is prachtig geworden, de berceau en een paar andere dingen zijn gebleven, maar verder is alles anders, en ik moet zeggen op een uiterst smaakvolle manier, veranderd'. Zocher heeft naast het tuinontwerp ook ontwerpen voor het interieur vervaardigd (een schouw en enkele plafonds). In 1849 erfde Else von Arnim, dochter van Betty Strick van Linschoten en Heinrich Alexander von Arnim, de buitenplaats. In de dakgevel aan de voorkant van het kasteel werd een klein klokkentorentje met spits gebouwd, dat echter bij de restauratie aan het begin van de twintigste eeuw weer werd verwijderd. In het park werd een speelhuisje met kleine tuinaanleg gerealiseerd door een Duitse tuinarchitect wiens naam verder niet bekend is. In 1891 wordt het huis aan de heer G. Ribbius Peletier verkocht (NB bij de verkoop van het huis behoorden negen boerderijen). Van 1909 tot 1912 werd het kasteel conserverend gerestaureerd. Sinds 1969 behoren alle bezittingen toe aan de Stichting tot Behoud van het Landgoed Linschoten, dat is opgericht in 1939.
De omgrenzing van de historische aanleg als mede de specificatie van de complexonderdelen is aangeduid op de bij de bescherming behorende kaart. De grens van de historische buitenplaats wordt gevormd door de Noord Linschoterdijk, de Haardijk en de Schapenlaan.
De HISTORISCHE BUITENPLAATS HUIS TE LINSCHOTEN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- vanwege het gaaf bewaard gebleven deels 17de-, deels 18de-eeuwse, als een kasteelachtig landhuis opgetrokken hoofdgebouw waarin enkele interieur onderdelen van J.D. Zocher;
- vanwege het 19de-eeuwse landschapspark naar het ontwerp van Zocher, dat nog duidelijk aan het padenpatroon en de zichtassen te herkennen is;
- vanwege de 18de-eeuwse lengteas, bestaande uit de oprijlaan en het 'grand canal'; - vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.
