Omschrijving complex
De historische buitenplaats Vennebroek maakt deel uit van de relatief grote groep buitenplaatsen rond Eelde en Paterswolde; Vennebroek ligt ten noorden van Paterswolde, niet ver van de plas het Friesche Veen, en bestaat uit het midden-19e eeuwse landhuis met een grote schuur en een koetshuis uit het begin van de 20e eeuw in een zeer kleine landschappelijke aanleg met een gracht en een vijver te midden van een structuur van lanen met daartussen weilanden; de meest zuidelijke laan, van west naar oost lopend, is de oprijlaan, Vennelaan genaamd, met aan het begin twee inrijhekken; er zijn tuinbeelden en -vazen; het complex wordt omgeven door terreinen van het landgoed zelf en van derden. De historische buitenplaats De Braak ligt direct ten westen naast Vennebroek, ervan gescheiden door de Hoofdweg. De vormgeving van de gebouwen varieert van classicistisch tot Overgangsarchitectuur met enige verwijzing naar de Art Nouveau en het werk van K.P.C. de Bazel uit ongeveer dezelfde tijd. De geschiedenis van Vennebroek gaat terug tot aan het begin van de zeventiende eeuw. In 1631 staat het goed voor het eerst beschreven in verband met een verzoek tot vrijstelling van grondschatting voor de eigenaar, de weduwe van Joachim Alting (burgemeester van Groningen). In 1689 verkreeg Vennebroek door toedoen van de eigenaar/bewoner Reint de Sigers ter Borch, het recht van havezathe. In 1747 werd een verzoek tot verlegging van het recht van havezathe van Vennebroek naar het huis te Anloo goedgekeurd door Ridderschap en Eigenerfden van Drenthe. Vanaf dat moment stond het huis lange tijd bekend onder de naam Oud-Vennebroek. In de periode tot 1848 is het huis liefst tienmaal van eigenaar gewisseld. De namen (hieronder familiewapens) van alle bekende families staan vermeld op een groot gebrandschilderd glas-in-lood raam in het huidige huis. Toen Joan Hendrik van Iddekinge, ridder in de Militaire Willemsorde en gepensioneerd majoor te Zuidbroek, eigenaar werd, liet hij het huis in 1848 afbreken en vervangen door de huidige bouwvorm. In 1881 werd het huis geveild en kwam in handen van Petrus Rembertus Westerhoff en zijn vrouw Baukje Cannegieter. In 1912 werd Vennebroek door de vier dochters van Westerhoff verkocht aan Pieter Arnold Camphuis, koopman te Groningen. Camphuis voerde in 1913 een restauratie uit aan het huis, zorgde voor samenvoeging van Vennebroek met de Friesche Veense plassen, liet daar huize Weltevreden bouwen, herbouwde de toegangshekken aan de Groningerstraat en bouwde een boerenschuur met koetshuis in Overgangsstijl met enige verwijzing naar de Art Nouveau. In 1985 verkocht de familie Camphuis, waarvan mevrouw P.A Camphuis-Pierson nog steeds het huis bewoont, het totale grondgebied en de gebouwen aan de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, om op deze wijze versnippering van het bezit te vermijden.
De historische buitenplaats Vennebroek bestaat uit de volgende onderdelen: HUIS (1), PARK- AANLEG (2), SCHUUR (3), KOETSHUIS (4), INRIJHEKKEN (5A EN 5B), TUINSIERADEN (6) en BUITENHUIS WELTEVREDEN (7).
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven.
Waardering
De historische buitenplaats Vennebroek is van algemeen cultuurhistorisch belang als onderdeel van het beschermde gezicht Landgoederengordel Eelde - Paterswolde en verder vanwege de landschappelijk-visuele kwaliteiten en met name de bijzondere architectuur van de schuur en het koetshuis.
