BUITENPLAATS VIJVERSBURG. De geschiedenis van de historische buitenplaats gaat terug tot in de eerste kwart van de 18e eeuw, toen op het bij een herenboerderij behorende terrein een buitenplaats werd gesticht. Van de 18e-eeuwse aanleg van deze historische buitenplaats zijn in de huidige aanleg van het park van Vijversburg nog sporen bewaard gebleven. Aan de west- en zuidzijde wordt de historische aanleg gemarkeerd door een aan weerszijden door een greppel geflankeerde boomsingel, die vanaf de NW-hoek in zuidelijke richting met eiken in enkel-verband is beplant en ter hoogte van een stenen tuinhuisje uit ca. 1800, dat hier ter plekke de functie heeft van een uitzichtkoepel (vgl. een Engelse "gazebo"), een steigend verloop heeft en als wal (zonder laanbeplanting) in oostelijke richting omgaat en tot de gedeeltelijk bewaard gebleven verbindingsvaart tussen de Tietjerkervaart en Rijpekerkervaart reikt, die de historische tuin- en parkaanleg van Vijversburg voor een deel in zijn breedte doorsnijdt. Oorspronkelijk vormde deze verbindingsvaart de oostgrens van de tuin- en parkaanleg, maar vanaf ca. 1845, toen op Vijversburg een aanleg in landschapsstijl werd gerealiseerd, werd een deel van deze voordien openbaar toegankelijke vaart gedempt en tot een vijverpartij in landschapsstijl vergraven en werd de westgrens in westelijke richting tot haar huidige niveau aan de Swarteweisein verlegd. Aan de noordzijde van de historische tuin- en parkaanleg heeft deze vaart nog een recht verloop en wordt aan haar westzijde door een 18e-eeuwse lindensingel begrensd, die aan zijn zuideinde in westelijke richting omgaat en als zodanig waarschijnlijk het restant is van een 18e-eeuwse singelstructuur. Tot deze fragmentarisch bewaarde 18e-eeuwse aanleg behoort ook de oranjerie, waarvan het muurwerk nog uit deze tijd dateert. De noordgrens van de historische tuin- en parkaanleg wordt vanouds door de Rijksstraatweg van Leeuwarden naar Groningen bepaald, zij het dat deze weg in het laatste decennium ook in zuidelijke richting aanzienlijk is verbreed. Toen is ook de ingang naar de buitenplaats, die zich even ten westen van het hoofdgebouw aan de Rijksstraatweg bevond, naar de aan de oostgrens gelegen Swarteweisein verplaatst. De eerste steen van het bestaande classicistische witgepleisterde hoofdgebouw op Vijversburg werd in 1844 door A.L. IJpeij gelegd. Omstreeks deze tijd werd waarschijnlijk ook de witgepleisterde tuinkoepel ten noordoosten van het hoofdgebouw gebouwd. In deze periode werd naar ontwerp van de tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard een uitgestrekte parkaanleg in landschapsstijl aangelegd, die zich ondermeer kenmerkt door een groot aantal romantische vijverpartijen, omgeven door een netwerk van slingerpaden, die langs diverse decoratieve tuingebouwtjes voeren, zoals een achtzijdige houten tuinkoepel, een rustiek tuinhuis annex grot en een rustieke hermitage annex hondehokken met grotwerk, en waarvan het verloop in de oostzijde van het park over een rustieke driearmige brug voert. Voorts staan in deze aanleg in landschapsstijl een 19e-eeuwse monumentale tuinvaas en een 18e-eeuwse Bacchus-sculptuur opgesteld. In de periode 1894-1925, toen de buitenplaats vererfd was op de Stichting op Toutenburg, zijn diverse onderdelen van de historische tuin-en parkaanleg vervangen. Er werden drie kettingbruggen en een brug met art deco balustrades over de vijverarmen gelegd, waarschijnlijk ter vervanging van oudere exemplaren. Ook de voliere werd herbouwd. In 1953 werd de aan de noordzijde van de historische tuin- en parkaanleg de huidige belvedere gebouwd ter vervanging van een ouder exemplaar. Als zodanig is dit bouwwerk voor de historische tuin- en parkaanleg van ondergeschikte betekenis.
De historische buitenplaats Vijversburg bestaat uit de volgende samenstellende onderdelen:1.HOOFDGEBOUW (Huis Vijversburg), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409341; 2. HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409342;3. OOSTELIJK BOUWHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409343;4. WESTELIJK BOUWHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409344;5. TOEGANGSHEK, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409345;6. BRUG (ten oosten van het hoofdgebouw), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409346;7. KETTINGBRUG (ten zuiden van de bouwhuizen), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409347;8. BRUG met art deco balustrades, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409348;9. KETTINGBRUG (bij de zuidgrens van de historische tuin- en parkaanleg), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409349;10. DRIEARMIGE BRUG (in het oostelijk deel van de aanleg), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409350;11. ORANJERIE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409351;12. TUINKOEPEL (ten noorden van het hoofdgebouw), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409352;13. TUINHUISJE (aan de westgrens van de historische tuin- en parkaanleg), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409353;14. TUINHUIS ANNEX GROT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409354;15. HERMITAGE ANNEX HONDEHOKKEN EN ROTSPARTIJEN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409355;16. ACHTZIJDIGE HOUTEN TUINKOEPEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409356;17. VOLIERE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409357;18. HARDSTENEN VAAS OP SOKKEL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409358;19. TUINBEELD, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409359; 20. ZONNEWIJZER, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409360; 21. KAPSCHUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 409361; De historische buitenplaats Vijversburg is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:
-het hoofdgebouw, dat een gaaf voorbeeld is van een Fries classicistisch huis uit ca. 1845 in het centrum van een historische tuin- en parkaanleg;
-elementen van een formele tuinaanleg uit de 18e en begin 19e eeuw, zoals een ronde kom, een lindesingel, omwalling, oranjerie en een stenen tuinhuis;
-een uitgestrekte en gaaf bewaarde tuin- en parkaanleg uit ca. 1845, van de hand van Lucas Pieters Roodbaard, waarin diverse decoratieve tuinhuisjes bewaard zijn gebleven, zoals een achtzijdige houten koepel, een rustiek tuinhuis annex grot en een hermitage annex hondehokken met grotwerk.
