BUITENPLAATS FOGELSANGH STATE. Historische buitenplaats, die de kern vormt van het gelijknamige landgoed, grenzend aan de oostrand van Veenklooster. De buitenplaats is in de 17e eeuw ontstaan, toen na de Reformatie de bezittingen van het Klooster Olijfberg werden verdeeld. De naam van de state is ontleend aan Dirck van Fogelsangh, die in 1639 als eerste wereldlijke bezitter een aantal landerijen van deze voormalige kloostergoederen verwierf. Gedeelten van het huis en van de historische aanleg van de buitenplaats dateren nog uit de 17e eeuw; aan de zuidgevel van het huis zijn nog 17e-eeuwse bouwsporen zichtbaar en op een kaart van het landgoed uit 1668 is het rechte verloop van de noordelijke en westelijke grachtarm te zien. De aanleg van het rechthoekige grachtenstelsel, dat huis en bijgebouwen omringd, is in de 17e en 18e eeuw tot stand gekomen, evenals de centrale as (Kleasterwei - Keningswei), waarop het huis is gelegen en die de door de gracht omgeven plaats in twee gelijke delen verdeelt. De lindensingel, die de omgrachte plaats even ten oosten van de achtergevel van het huis in haar lengte doorsnijdt en die ter hoogte van het gazon achter het huis in de 19e eeuw waarschijnlijk is gekapt, voorziet het huis aan de achterzijde van een toegang; evenals een gedeelte van de omgrachting van de plaats is deze lindensingel waarschijnlijk een restant van de 17e-eeuwse aanleg. In het laatste decennium van de 18e eeuw werd het 17e-eeuwse huis verbouwd en ontstond het classicistische ensemble van een lang rechthoekig classicistisch huis met twee symmetrisch ten opzichte van het huis gesitueerde bouwhuizen; bij de verbouwing in deze tijd bleven aan het uitwendige van het huis enkele bouwsporen uit de 17e eeuw bewaard. De centrale as van de formele historische tuin- en parkaanleg wordt aan de westzijde door de met eiken in enkel-verband beplante en aan weerszijden van greppels voorziene Kleasterwei gevormd, die omgaat langs de westarm van de gracht. Op het eindpunt van deze grachtarm gaat de Kleasterwei in oostelijke richting om in de met eiken in enkel-verband beplante en aan weerszijden door greppels omzoomde Keningswei, die het verloop van de gracht aan de buitenzijde langs de noordzijde volgt. Even ten oosten van de omgrachte plaats buigt de Keningswei tot het niveau van de as naar het zuiden af en eindigt als centrale as op het kruispunt Lauwersmeerweg-Keningswei. Naast hun functie als zichtas, toegangslaan en windsingel zijn de Kleasterwei en Keningswei van belang als markering van de grens van de historische aanleg van de buitenplaats aan deze zijden. Ook aan de oost- en zuidzijde is de buitengracht van een windsingel met eiken in enkel-verband voorzien, die waarschijnlijk in de 18e eeuw tot stand is gekomen. De oostelijke windsingel wordt vanouds als toegangslaan gebruikt voor zowel de 19e-eeuwse boerderij 'De Boskplaets', de ten zuiden hiervan gelegen 19e-eeuwse voormalige tuinmanswoning, de 19e-eeuwse houten schuur die in een weiland met onregelmatige in landschapsstijl aangelegde omgrenzing is gelegen als voor de rechthoekig omgrachte voormalige boomgaard en moestuin, die haaks op de omgrachte plaats is gelegen. Waarschijnlijk dateert ook het overige deel van het omgrenzingsplan van de historische aanleg uit de 18e eeuw. Aan de oost- en zuidzijde wordt deze grens bepaald door een laan van eiken in enkel-verband, die aan weerszijden van greppels is voorzien en die langs de zuidrand van het kadastrale perceel Westergeest nr. D 9161 aansluit op de Keningswei. Deze laan buigt naar het zuidwesten af en reikt in deze richting tot aan het kadastrale perceel Westergeest nr. D 1914, op welk punt het verloop van deze laan in noordelijke richting gaat en ter hoogte van het kadastrale perceel Westergeest nr. D 1943 haaks naar het noorden wijkt en tot het kadastrale perceel Westergeest nr. D 1949 reikt. Vanaf dit punt wordt de westgrens van de historische aanleg door een boszoom gemarkeerd en reikt via het erf van de boswachterswoning (kadastraal perceel Westergeest nr. D 1903) tot aan de Kleasterwei. Tot de historische aanleg behoort eveneens de laan met eiken in enkel-verband, die in een schuine hoek op de zuidgrens van de buitenplaats staat en die toegang verschaft tot de ten zuiden van de historische aanleg gelegen agrarische percelen. Het omgrenzingsplan omsluit aldus een patroon van rechte lanen met hakhoutbossen aan de oostzijde en een grootscheepse parkaanleg in landschapsstijl ten westen hiervan, die in de jaren '40 van de 19e eeuw door Lucas Pieters Roodbaard werd ontworpen en waarvan de uitvoering onder leiding stond van Lambartus Vlaskamp. Het grootschalige geaccidenteerde wandelpark kenmerkt zich door een grillig patroon van wandelpaden met waterlopen en vijverpartijen in landschapsstijl, door bospartijen en in open ruimten geplante solitairen van beuk, eik, kastanje en naaldhout. De aanleg wordt voorts door diverse tuingebouwtjes opgesierd, zoals een houten hertenhuisje gelegen in een omheinde wildbaan, een rustieke hermitage, een theehuis, maar ook door de aanwezigheid van een ijskelder. Het theehuis is gebouwd op de zogenaamde Modderberg, een 30 meter hoge berg, die uit de 18e eeuw dateert en toen deel uitmaakte van de formele tuinaanleg. De ijskelder dateert uit de tweede helft van de 19e eeuw, evenals het hertenhuisje, dat tegelijkertijd met de met een smeedijzeren hek omrasterde Hertenkamp werd gerealiseerd.
Het historische landschapspark strekte zich vroeger verder in oostelijke richting uit dan tegenwoordig. De in het oosten van de historische aanleg gelegen vijver in landschapsstijl met eilandje was oorspronkelijk door wandelpaden met de aanleg verbonden; deze paden zijn in de aanleg thans nauwelijks meer te onderscheiden. De aanleg van het voorplein, die bestaat uit een ovaalvormige begrinte oprit, dateert uit 1872, toen er verbouwingen aan het huis en bijgebouwen werden uitgevoerd. In deze tijd werd de oude classicistische voorgevel van het huis door een nieuwe vervangen en werden de bouwhuizen van een lagere kap voorzien.
De historische buitenplaats Fogelsangh State is in architectuur- en cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege: het hoofdgebouw, dat een belangrijk voorbeeld is van een centraal in de historische buitenplaats gelegen voormalig Fries riddermatig huis, dat van oorsprong uit de 17e eeuw dateert en waarvan de realisatie van de regelmatige classicistische opbouw in architectonische samenhang met de twee bouwhuizen van het laatste decennium van de 18e eeuw tot in deze eeuw haar beslag kreeg;
-de historische tuin- en parkaanleg, waarvan nog structurele gedeelten uit de 17e eeuw dateren en waarvan het omgrenzingsplan in de 18e eeuw tot stand kwam; de aanleg wordt grotendeels door rechte lanen gemarkeerd, waarbinnen zich een grootscheepse aanleg in landschapsstijl bevindt, die door Lucas Pieters Roodbaard omstreeks 1840 is ontworpen;
-de diverse 19e-eeuwse tuingebouwtjes, die het landschapspark als ornament een belangrijke stemmingswaarde verlenen.
Dit complex omvat de volgende onderdelen:1. HOOFDGEBOUW, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408908;2. HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408909;3. NOORDELIJK BOUWHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408910;4. ZUIDELIJK BOUWHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408911;5. TOEGANGSBRUG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408912;6. TWEE HARDSTENEN VAZEN OP SOKKELS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408913;7. EENDENKOOI, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408914;8. VOLIERE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408915;9. IJSKELDER, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408916;10. HERMITAGE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408917;11. THEEHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408918;12. HERTENHUISJE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408919;13. HEKWERK ROND HERTENKAMP, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408920;14. BRUG OVER GRACHT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408921;15. DRIE-ARMIGE BRUG OVER GRACHT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408922; 16.
KETTINGBRUG OVER GRACHT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408923;17. BOSWACHTERSWONING BIJ TOEGANGSBRUG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408924;18. KLEINE BOERDERIJ MET SCHUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408925;19. TUINMANSWONING, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408926;20. HOUTEN SCHUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408927;21. JACHTHUIS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 408928. t het hu
