Eens kende de stad zes stadspoorten, alleen de Lanxmeerse- of Binnenpoort is bewaard gebleven. Vrouwe Elisabeth (1475-1555) gaf opdracht tot de bouw van het stadhuis, vergrootte en verfraaide de Grote kerk en uit haar erfenis is het Elisabeth Weeshuis gebouwd. Hier is de tuin met de overblijfselen van de stadsmuur een bezoekje waard. In de tweede helft van de 19e eeuw was er een sterke sigaren en meubelindustrie in Culemborg. De oude reclameschilderingen herinneren nog aan die tijd. In het Gispenmuseum is een indrukwekkende collectie van de eerste 75 jaar Gispen meubelen te zien.

De gemeente Culemborg wil een vaste plaats inruimen voor cultuurhistorie zodat het waardevolle uit het verleden wordt meegenomen naar de toekomst.

• Overzicht gemeentelijke monumenten (PDF)

Naast de gemeente zijn ook diverse organisaties met vrijwillers actief, zoals het historisch genootschap A.W.K. Voet van Oudheusden, de Stichting Kasteeltuin Culemborg, de Stichting Culemborgs Stadsgezicht en de Archeologische Werkgemeenschap Nederland. Allemaal zijn ze gebaat bij het behoud van het cultureel erfgoed. De zorg daarvoor is dan ook een gezamenlijke taak van de gemeente en haar inwoners.

• A.W.K. Voet van Oudheusden
• Archeologische Werkgemeenschap Nederland

Monumentenbeleid is vooral gebaat bij een actieve opstelling. Sinds enkele jaren heeft de gemeente twee medewerkers cultuurhistorie en monumentenzorg die zich binnen en buiten de gemeentelijke organisatie actief inzetten voor de monumenten in de gemeente.
 
Binnen de monumentenzorg heeft het particuliere initiatief en opdrachtgeverschap een lange traditie, ook in Culemborg. De gemeente zal dat blijven ondersteunen, maar waar gewenst ook zelf initiatief nemen en het goede voorbeeld geven door de monumenten die in gemeentelijk bezit zijn goed in stand te houden. De restauratie van het stadhuis in 2005 is daar een voorbeeld van. Ook heeft de gemeente het gemeentelijk monumentenschildje ontwikkeld, zodat ook de gemeentelijke monumenten duidelijk herkenbaar zijn in het Culemborgse stadsgezicht.

De Culemborgse gemeenteraad heeft in 2007 de subsidieverordening monumenten Culemborg vastgesteld, met bijbehorende leidraad en uitvoeringsvoorschriften. Als eigenaar van een gemeentelijk monument kunt u in aanmerking komen voor subsidies voor onderhoud aan uw monument. Maak hiervoor gebruik van het aanvraagformulier instandhoudingssubsidie gemeentelijke monumenten.

Culemborg heeft ook een door de raad vastgestelde Erfgoedverordening en Beleidsnota archeologie-beleid. Het algemene cultuurhistorische beleid is vastgelegd in de nota "Rijk verleden. Sterke toekomst".

• Monumentenverordening (PDF)
• Subsidieverordening (PDF)
• Aanvraagformulier subsidies (PDF)