Alkmaar

Gemeente Alkmaar
Vakgroep monumenten en archeologie
T 072 - 5488888
E erfgoed@alkmaar.nl
W www.alkmaar.nl
Monumenten Alkmaar
Monumenten zijn bijzondere gebouwen die horen bij een stad, dorp of landschap. Alkmaar kent rijksmonumenten, provinciale monumenten, gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden. Wilt u weten of u in een monument woont?

Beschermd gezicht
De gemeente Alkmaar kent 3 beschermde gezichten:
-
Beschermd stadsgezicht Alkmaar. Kenmerkend voor de oude stad van Alkmaar is de ontwikkeling in oostelijke richting van de strandwal naar het open water en de daarmee samenhangende oost-west richting van het patroon van straten en grachten.
-
Beschermd stadsgezicht Alkmaar - Westerhoutkwartier dat de parkaanleg en bebouwing uit de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw verbeeld.
-
Beschermd stadsgezicht Droogmakerij De Schermer werd aangewezen vanwege het unieke droogmakingssysteem met een binnenboezem.
Monumentenzorg Alkmaar
De vakgroep monumenten en archeologie draagt zorg voor het erfgoed in de stad. Er wordt archeologisch en bouwhistorisch onderzoek gedaan en restauratie van monumenten wordt begeleid. De hoge kwaliteit van het erfgoed behouden, dat is de ambitie van het Alkmaarse gemeentebestuur. De balans tussen vernieuwing en het bewaren van de oorspronkelijke situatie of oude materialen is hierbij belangrijk. Want kwaliteit zit ‘m vaak in de details. Daarom kijken we mee bij ingrepen. Maar de gemeente biedt ook financiële steun.

Gemeentelijk monument of karakteristiek pand
Bezit u een monument of beeldbepalend pand en wilt u dit gaan restaureren of herbestemmen? Dan kunt u hiervoor subsidie aanvragen.
De hoogte van de subsidie verschilt is afhankelijk van de status van het pand als monument of beeldbepalend pand en de hoogte van de subsidiabele kosten.
Noord-Hollands Monumentenfonds
Heeft u een monument in de provincie Noord-Holland dat van oorsprong niet is vervaardigd voor bewoning of is uw pand een provinciaal monument?
Dan kunt u mogelijk in aanmerking komen voor een financiering voor de restauratie, verduurzaming of herbestemming van uw pand.
Op het moment zijn helaas alle middelen uit het fonds benut. Door de revolverende werking komen er telkens nieuwe middelen beschikbaar. Voor de actuele mogelijkheden kunt u contact op nemen met Bernard Brons.
Woonhuissubsidie
Particuliere eigenaren van rijksmonumenten met een woonfunctie, kunnen jaarlijks tussen 1 maart en 30 april een aanvraag indienen voor een instandhoudingssubsidie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed behandelt de subsidieaanvraag en kent deze toe. Deze subsidie is bedoeld voor kosten van reguliere onderhoudswerkzaamheden aan monumentale onderdelen van het rijksmonument, zoals gevelherstel of schilderwerk aan de buitenzijde van het pand.
Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim)
Ieder jaar kan van 1 februari tot en met 31 maart de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) aangevraagd worden voor rijksmonumenten die geen woonhuis zijn. Zoals een kerk, molen of fabriek. Ook groene en archeologische monumenten vallen onder deze subsidieregeling.
Rijksmonument
Gaat u aan de slag met uw rijksmonument? Dan kunnen de onderhouds-, restauratie- of verduurzamingskosten behoorlijk oplopen.
Voor het financieren van instandhoudingkosten komt u mogelijk in aanmerking voor een Restauratiefonds-hypotheek.
Als u aan de slag gaat met het verduurzamen van uw rijksmonument dan kunt u een Duurzame Monumenten-Lening aanvragen.
Omgevingsvergunning
Als u verbouw- of verduurzamingplannen heeft dan krijgt u te maken met bouwregelgeving. De hoofdregel is dat er in principe pas gebouwd mag worden als er een vergunning is verleend door de gemeente. Voor iedere verandering aan een monument adviseren wij u contact op te nemen met de vakgroep monumenten en archeologie.
Beschermde stads- en dorpsgezichten
De bescherming van stads- en dorpsgezichten is geregeld in het bestemmingsplan (zie hieronder) en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Voor panden binnen het beschermd stads- of dorpsgezicht gelden andere regels voor vergunningsvrij bouwen. Dit geldt zowel voor monumenten als niet-monumenten.
- bestemmingsplan Beschermd stadsgezicht Alkmaar
- bestemmingsplan Beschermd stadsgezicht Alkmaar - Westerhoutkwartier
- bestemmingsplan Beschermd stadsgezicht Alkmaar
Wilt u een monument onderhouden, herstellen, aanpassen of verbouwen?

Geschiedenis van Alkmaar
De stad Alkmaar ontstond in een moerassig gebied waar de eerste bewoners zich vestigden op de geestgronden nabij de huidige Sint-Laurenskerk. In 1254 kreeg Alkmaar stadsrechten. Gelegen aan de rand van het Kennemer gebied en onder de bescherming van de kastelen Torenburg, Middelburg en Nieuwenburg fungeerde Alkmaar als grensvesting en uitvalsbasis in de eeuwenlange strijd tegen de Westfriezen. Door markten en handel kreeg Alkmaar een centrumfunctie en groeide de stad.
In 1573 werd de stad door de Spanjaarden belegerd. Met kokend teer en brandende takkenbossen werd vanaf de nieuwe walmuren tegen de Spanjaarden gevochten. Toen Don Frederik, de zoon van Alva, zich verslagen terugtrok, betekende dat het keerpunt in de strijd tegen de Spanjaarden. De victorie begon in Alkmaar. Vanaf 1600 ontwikkelde Alkmaar zich van handelsplaats met een eigen vloot tot een markt- en verzorgingscentrum voor de wijde omgeving.

Tot aan de 16e eeuw werd Alkmaar omgeven door meren. Er werd tol geheven en accijnzen ingevoerd voor de overslag van goederen. Alkmaar werd daardoor handelscentrum voor de wijde omgeving. De stad groeide daarbij langzamerhand door de landwinning. In 1527 werd begonnen met het droogmaken van het Achtermeer, een klein meer bij Alkmaar. Volgens sommige bronnen is dit de oudste droogmakerij in Holland.
Historische verenigingen
- Historische Vereniging Alkmaar
- Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland
- Land van Leeghwater
- Historische Vereniging Alkmaar
- Stichting Historisch Oudorp
- Historische Vereniging Koedijk
- Houd Driehuizen Heel
- Schermermolens stichting
- Molenstichting Alkmaar
- Stolpen en boerderijen
- Adapt Alkmaar
- Hoogheemraadschap watererfgoed
Meer monumenten informatie
- Regionaal Archief Alkmaar
- De Monumentenwacht Noord-Holland helpt monumenteneigenaren bij het periodieke onderhoud van hun pand. Zij voeren inspecties, geven praktische tips en adviezen en voeren klein (nood)herstel uit.
- Noord-Hollands Archief
- Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland
- Erfgoed Noord-Holland
- Provincie Noord-Holland