Zo’n aankoopinspectie kost wat, maar daar staat tegenover dat je beter weet wat je koopt

‘Je moet je pand leren lezen, zeg ik altijd. Daar helpt onderzoek je bij. Het eerste onderzoek dat veel mensen laten doen is vaak nog voor ze tot aankoop overgaan: de aankoopinspectie. Dat doen verschillende partijen, waaronder de Monumentenwacht. We kijken dan hoe het pand erbij staat, wat de manco’s en de risico’s zijn en wat het kost om dingen te herstellen. En we geven aan wanneer grotere kosten te verwachten zijn. Soms moeten we de koper waarschuwen, maar vaker gaat de koop gewoon door. Monumenteneigenaren laten zich niet zomaar afschrikken. Zo’n aankoopinspectie kost wat, maar daar staat tegenover dat je beter weet wat je koopt.’ 

Met een bouwkundige inspectie kun je eventuele gebreken, slijtage of andere aandachtspunten identificeren

‘Als je in een monument woont en je hebt verbouwplannen, dan is het ook aan te raden om goed onderzoek te laten doen naar de bouwtechnische staat van het pand. Met een bouwkundige inspectie kun je eventuele gebreken, slijtage of andere aandachtspunten identificeren die van belang zijn voor het behoud en de veiligheid van het pand. Tijdens de inspectie worden alle belangrijke bouwdelen van het monument bekeken, zoals de fundering, gevels, dakbedekking, kozijnen, vloeren, constructies en installaties. Voor een dergelijke inspectie kunt u terecht bij de Monumentenwacht in uw provincie of een andere een vergelijkbare organisatie. Voor rijksmonumenten geldt dat de kosten voor een dergelijk onderzoek subsidiabel zijn. Gemeentes met een eigen subsidieregeling voor (gemeentelijke) monumenten kunnen dit ook als subsidiabele kosten zien.’ 

‘Een van de bouwkundige onderzoeken die steeds vaker gevraagd worden door eigenaren is onderzoek naar verzakkingen. Bij een scheur in een muur brengen we tegenwoordig vaak een gipspleister aan, dan kunnen we na verloop van tijd zien of er beweging in de muur zit. Datzelfde kunnen we ook nagaan door waterpasmetingen te doen. Dan kijken we hoe het verloop van de horizontale en verticale voegen is. Na een jaar meet je weer en dan zie je dus of er ontwikkelingen zijn, zoals verzakkingen. Simpel en effectief.’

Met een duurzaamheidsadvies krijg je inzicht in de maatregelen die in je in jouw monument kunt nemen

‘Monumenten zijn vanwege hun vaak hoge leeftijd op zichzelf al duurzaam. Door de jaren heen hebben er al vele mensen gewoond of het pand werd voor verschillende doeleinden benut. Ondanks deze circulariteit valt er nog meer winst te halen, met name in het energieverbruik. Voor monumenten geldt dat daarbij geen cultuurhistorische waarden verloren mogen gaan. Met een duurzaamheidsadvies krijg je inzicht in de maatregelen die in je in jouw monument kunt nemen. De uitkomsten van het advies helpen om goed onderbouwde keuzes te maken.’ 

‘Het duurzaamheidsadvies bestaat in drie varianten, steeds een beetje diepgaander. Landelijk volgt iedereen dezelfde systematiek.  Het eerste niveau is de duurzaamheidsscan. Daar brengen wij brengen in kaart waar de kansen liggen om te verduurzamen. We kijken bijvoorbeeld met een infraroodcamera waar de energielekken zitten. Dat is voor veel eigenaren een eerste stap. Een stap waar de meeste mensen heel gemotiveerd van raken, omdat het vaak meteen al leidt tot kostenbesparing. De volgende niveaus zijn nog diepgaander en specialistischer. Het restauratiefonds heeft een en ander helder op een rij gezet, kijk maar eens bij duurzaamheidsinspectie. Daar vind je ook een handig stappenplan voor verduurzaming.’ 

Het onderzoek naar verduurzaming komt in aanmerking voor subsidie. Meer informatie daarover is te vinden op:
https://www.monumenten.nl/ontzorgingsprogramma
https://www.restauratiefonds.nl/particulier/kennis-diensten/duurzaamheidsadvies-monumenten

Met een bouwhistorisch onderzoek krijg je inzicht in de ‘hardware’ van het monument

‘Met een bouwhistorisch onderzoek krijg je inzicht in de ‘hardware’ van het monument. Een dergelijk onderzoek brengt informatie over de bouwmassa’s, toegepaste constructies, materialen en interieurafwerkingen in kaart. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de bouwgeschiedenis en de gebruiksgeschiedenis. Er zijn verschillende vormen van bouwhistorisch onderzoek. Welke vorm van onderzoek noodzakelijk is, is afhankelijk van het onderzoeksobject (het gebouw) en het doel van het onderzoek. Doorgaans is een bouwhistorische verkenning (met waardestelling) en waar nodig opnames, voldoende voor een verbouwing. Een bouwhistorisch onderzoek kan door de gemeente worden opgevraagd wanneer een omgevingsvergunning wordt aangevraagd. Voor rijksmonumenten geldt dat de kosten voor een dergelijk onderzoek subsidiabel zijn. Gemeentes met een eigen subsidieregeling voor (gemeentelijke) monumenten kunnen dit ook als subsidiabele kosten zien. Ik zie in mijn werk dat hier steeds vaker naar gevraagd wordt. Maar de bureaus die dit doen, zijn best schaars.’

Bij een cultuurhistorisch onderzoek ook wordt gekeken naar het monument in relatie tot de omgeving

‘Een cultuurhistorisch onderzoek lijkt op een bouwhistorisch onderzoek. Het verschil zit erin dat bij een cultuurhistorisch onderzoek ook wordt gekeken naar het monument in relatie tot de omgeving. Ik zie dit meer als de ‘software’ van het pand. Hier in Middelburg zijn er veel panden die een naam hebben, mensen willen dan graag weten wat de naam betekent en waar die vandaan komt. Mensen geven zo nog meer betekenis aan het wonen in een monument.

Soms doen mensen zelf onderzoek in het archief, maar dit onderzoek kan ook uitbesteed worden. En dan gaat het vaak om meer dan alleen de achtergrond van een naam. Bij een cultuurhistorische opname wordt het monument in relatie tot de omgeving geanalyseerd. Het doel is om inzicht te krijgen in de ontwikkeling, kenmerken en betekenis van het gebouw. Cultuurhistorisch onderzoek richt zich op de aanwezigheid, aard, betekenis en waarde van o.a. historische gebouwen, erven, tuinen, parken en stedenbouwkundige structuren. Het gaat zowel om aangetoonde waarden als om waarden die op basis van onze kennis van ons verleden en onze omgeving verwacht mogen worden. De (lokale) betekenis van erfgoed is daarbij van belang. Die betekenis wordt, naast het tastbare gebouw, juist ook beleefbaar door verhalen en beelden.’

Tuinhistorisch onderzoek helpt om meer inzicht te krijgen in de waarden van een groen monument

‘Naast gebouwde monumenten bestaan er ook groene monumenten. Groene monumenten zijn bijvoorbeeld historische tuinen, parken, buitenplaatsen, landgoederen, woonwijken, verdedigingswerken en begraafplaatsen die beschermd zijn vanwege hun cultuurhistorische waarde. Het zijn visuele getuigen van de steeds veranderende relatie tussen mens en natuur. Om een historische groenaanleg goed te kunnen beheren is kennis van de aanleg noodzakelijk. Tuinhistorisch onderzoek helpt om meer inzicht te krijgen in de waarden van een groen monument. Steeds vaker krijgen wij ook bij de Monumentenwachten vragen over tuinhistorisch onderzoek. Er zijn een aantal Groene Monumentenwachters in Nederland, die overal in het land ingezet worden.’

Kleuren dragen bij aan de architectonische uitstraling en vertellen iets over de verschillende (stijl)perioden van een gebouw

‘Wanneer je jouw monument opnieuw wil (laten) schilderen dan is er kennis noodzakelijk van de kleur die het monument heeft. Vaak worden dan vertrouwd ogende ‘historische’ kleuren gekozen, zonder te onderzoeken of deze werkelijk waren toegepast of in welke context zij waren toegepast. Terwijl, als je afwijkt van de oorspronkelijke kleur (en dus ook de samenstelling) er een omgevingsvergunning nodig is. De kleuren dragen namelijk bij aan de architectonische uitstraling en vertellen iets over de verschillende (stijl)perioden van een gebouw. Om te kunnen bepalen welke soort verf in welke kleur nodig is, is in sommige gevallen eerst kleurhistorisch onderzoek nodig. Dat wordt gedaan door specialisten. Kleurhistorisch onderzoek hoeft niet als vanzelfsprekend tot een reconstructie, restauratie of conservering van een aangetroffen afwerking uit een eerdere periode te leiden. Het is ook mogelijk te kiezen voor een nieuwe kleur of decoratie. Maar het aanbrengen van deze nieuwe kleur is dan wel een bewuste keuze.’

Wanneer u in de bodem gaat graven is de kans groot dat ge3meente om een archeologisch onderzoek vraagt

‘Wanneer u bouwplannen heeft en daarbij in de bodem gaat graven is de kans groot dat de gemeente om een archeologisch onderzoek vraagt. Sinds 1992 is het voor zowel overheidsinstanties als bedrijven en particulieren wettelijk verplicht om archeologisch onderzoek te laten doen bij bodemingrepen (Verdrag van Malta). Of je een archeologisch rapport mee moet sturen met een vergunningsaanvraag ligt aan de locatie, het soort werkzaamheden in de bodem en de archeologische verwachting in het gebied. Veel gemeentes hebben hiervoor een archeologische beleidskaart opgesteld, deze kunt u raadplegen via het omgevingsloket (https://omgevingswet.overheid.nl/regels-op-de-kaart/).’

‘Monumenten kunnen schuilplaatsen bieden aan beschermde diersoorten zoals vleermuizen, vogels en marters. Er leven meerdere bij wet beschermde dier- en plantsoorten in Nederland. Zij worden beschermd in de Wet Natuurbescherming.  Dit betekent dat deze soorten niet gedood of verstoord mogen worden. Ook hun leefgebied mag niet zomaar worden aangetast. Een ecologisch onderzoek helpt om deze soorten te identificeren zodat ze kunnen worden beschermd tijdens renovaties of andere werkzaamheden.’ 

Inspectierapporten delen bij verkoop

‘Het is mooi wanneer onderzoeken ook beschikbaar komen voor volgende kopers van een monument. Wij als wachten zullen deze onderzoeken nooit doorgeven aan volgende eigenaren,  maar laatst kreeg ik de vraag van een nabestaande of ze de inspectierapporten van het huis van haar oma zou aanbieden bij de verkoop. Dat kan potentiële kopers misschien wat meer vertrouwen geven. 

Ik vind het verstandig als mensen meer willen weten. Want ik zeg altijd: meten is weten! En dat is belangrijk bij het kopen en bezitten van iets waardevols als een monument!’

Meer vragen over onderzoek doen naar uw monument? Neem contact op met de monumentencoaches van het Restauratiefonds. Nadja, Henrieke en Barbara maken (toekomstige) eigenaren wegwijs in monumentenland. Neem gerust contact op via info@monumenten.nl of bel 088-2539010.  Contact opnemen met de Monumentenwacht in uw provincie is natuurlijk ook een goed idee!