De afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht zet zich in voor het duurzaam instandhouden van monumentale panden in de stad. Samen met een actieve inbreng van de cultuurhistorie in de ruimtelijke ordening wordt het verleden ingebed in de stadsontwikkeling. De stad groeit en past zich aan en weet daarbij het waardevolle vaak niet alleen te behouden, maar ook te gebruiken. Ze kan zich zo verrijken. Zo ontwikkelt Utrecht zich tot een monumentale en levendige stad. De afdeling Erfgoed verzorgt:

• Het adviseren van eigenaren en beheerders over monumenten en duurzaamheid
• Het inbrengen van erfgoed in de ruimtelijke ontwikkelingen
• Het doen van onderzoek naar en het borgen van archeologische, bouwhistorische en cultuurhistorische waarden bij de planvorming van beschermde monumenten
• De afdeling adviseert en begeleid eigenaren en beheerders bij het uitvoeren van onderhoud, bij bouw- en verbouwplannen en bij herbestemming en restauratie
• Het stimuleren van wonen boven winkels
• Het instandhouden van monumentale kerkgebouwen
• Het organiseren en subsidiëren van de Open Monumentendag
• Het ondersteunen van Kerken Kijken Utrecht
• Voorlichting, communicatie en publicatie over archeologie en bouwhistorie

De gemeente Utrecht adviseert eigenaren om monumenten en beeldbepalende panden beter te isoleren en om voor deze panden milieuvriendelijk energie te produceren. Voor zowel rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten als beeldbepalende panden zijn leningen beschikbaar om energiebesparende maatregelen te bekostigen. Voor eigenaren die het pand niet zelf bewonen is er een Utrechtse Restauratiefonds-hypotheek: Energiebesparing-lening beschikbaar. 

Voor eigenaar-bewoners is het mogelijk om de reguliere duurzaamheidslening aan te vragen.

Particuliere eigenaren van rijksmonumenten met een woonfunctie, kunnen jaarlijks tussen 1 maart en 30 april een aanvraag indienen voor een instandhoudingssubsidie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed behandelt de subsidieaanvraag en kent deze toe. Deze subsidie is bedoeld voor kosten van reguliere onderhoudswerkzaamheden aan monumentale onderdelen van het rijksmonument, zoals gevelherstel of schilderwerk aan de buitenzijde van het pand. 

Ieder jaar kan van 1 februari tot en met 31 maart de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) aangevraagd worden voor rijksmonumenten die van oorsprong geen woonhuis zijn, zoals een kerk, molen of fabriek. Ook groene en archeologische monumenten vallen onder deze subsidieregeling.

De geschiedenis van Utrecht gaat terug tot in de prehistorie en sinds de Romeinse tijd (ca. 50 na Chr.) is er sprake van bebouwing in de stad. Het Romeinse fort Trajectum bevond zich ter hoogte van het huidige Domplein. In de 5de eeuw vestigen de Franken zich in de regio. De Angelsaksische missionaren vestigen zich rond het jaar 700 in de restanten van het oude Romeinse fort en zo ontstaat de burcht Trecht. Vanuit dit punt ontwikkelt de stad zich in de 10de eeuw verder tot handelscentrum. De stad Utrecht krijgt in 1122 stadsrechten en kort daarna worden de stadswallen met verdedigingsgracht aangelegd. Tot halverwege de 16de eeuw was Utrecht de grootste stad van de Noordelijke Nederlanden.  

Voor meer informatie over monumenten in de gemeente Utrecht kunt u ook terecht bij:

• Het Utrechts Monumentenfonds; deze stichting draagt bij aan het behoud en herstel van monumentale panden in de binnenstad door panden te kopen, te restaureren en te verhuren.
• Stadsherstel Utrecht; deze stichting zet zich in voor de restauratie en het behoud van monumenten in de stad en de provincie Utrecht.
• Oud Utrecht historische vereniging
• Historische vereniging Vleuten, de Meern, Haarzuilens en Leidsche Rijn
• Historisch Geografische Vereniging te Utrecht
• Het Utrechts Archief
• Museum Catharijne Convent
• DOMunder
• De Domtoren
• Rietveld Schröderhuis
• Nederlands Volksbuurtmuseum
• Sonneborgh Museum
• Kruideniersmuseum Betje Boerhave