IJzerenmanweg 15, Weert

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Inleiding

De AANLEG is als onderdeel van het recreatiecomplex De Lichtenberg in opdracht van het Bisschoppelijk College stand gekomen ten behoeve van faciliteiten voor sport en recreatie voor leerlingen en docenten van het Bisschoppelijk College. Bij het ontwerp is het Amerikaanse campusmodel als uitgangspunt genomen.

Omschrijving

De AANLEG van het recreatiecomplex De Lichtenberg vormt de verbindende schakel tussen de verschillende sport- en recreatiefaciliteiten. Vanuit twee centrale punten, het entreeplein en het vrij open middengebied, is het terrein vormgegeven met een kunstmatig opgeworpen begroeide heuvel voor het theater (tegen de zuidzijde van de tribunes), met paden, waterlopen, begroeide aarden wallen en groensingels. De aanleg wordt aan de oostzijde (Nellissenhofweg) en zuidzijde (Diesterbaan) begrensd door een gracht en een hoge aarden wal met begroeiing. De muur en de gracht zijn aangelegd om de begrenzing van de Lichtenberg te markeren. Het entreeplein vormt de toegang van waaruit de verschillende onderdelen van het complex via paden kunnen worden bereikt. Vanaf het entreeplein leidt een hoofdweg naar het hart van het complex. Deze hoofdweg loopt langs de kleine begroeide omwalling van het zwembad en langs de begroeide heuvel die voor de tribune van het theater is opgeworpen. Hiermee heeft deze doorgang een besloten karakter gekregen. Het tweede centrale punt is het middengebied dat een min of meer centrale positie inneemt met een relatief open karakter. Hier worden het theatergebouw ten noorden, het zwembad ten zuiden, de kapel ten noordoosten en de tennisbanen ten oosten met elkaar verbonden door middel van een padenstelsel. Bijzonder element is een flauw slingerende waterloop die onderdeel is van de waterhuishouding, met aan de uiteinden als afronding kleine waterpoelen. Deze hoofdwaterloop bevindt zich tussen slingerpaden naar de kapel. Een kleine waterpoel (thans niet herkenbaar) vóór de kapel zorgde voor een maximale ruimtelijke werking van de hoger gelegen kapel. De waterhuishouding (grachten, zwembad, besproeiing tennisbanen) is geregeld via een leidingstelsel dat aansluit op de Zuid-Willemsvaart waaruit het benodigde water wordt betrokken. Pompen maakten onderdeel uit van het stelsel en waren nodig om de hoogteverschillen te overbruggen. Om de watertoevoer te garanderen werden, buiten het complex de Lichtenberg, kleine reservoirs, zoals een nabij gelegen vijver, aangelegd. De waterhuishouding is geconsolideerd. Dit waterstelsel voedde ook het zwembad, gelegen op een terrein dat aan twee zijden door groensingels afgesloten wordt. Aan de zijde van de Diesterbaan loopt een gracht en een begroeide wal. De tennisbanen, gesitueerd in de zuidoosthoek van het de aanleg worden afgeschermd door een kleine, beplante verhoging. De groeninrichting in het middengebied is als een terughoudende landschappelijke parkaanleg, gekenmerkt door 'laag' groen met her en der enkele bomen. De ruimtelijke structuur van De Lichtenberg is in hoofdlijnen ongewijzigd en de oorspronkelijke samenhang tussen de verschillende onderdelen binnen het ensemble is behouden. De hoogteverschillen en groenaanleg en het landschappelijke karakter zijn in hoofdlijnen behouden. De groene inbedding en de vele hoogteverschillen van De Lichtenberg geven het gebied een landschappelijk, geaccidenteerd karakter.

Waardering

De AANLEG van het recreatiecomplex De Lichtenberg is van algemeen belang

- vanwege de cultuurhistorische waarde als typologisch voorbeeld van een aanleg voor een naoorlogs katholiek recreatiecomplex met openluchtzwembad, waarvan de oorspronkelijke ruimtelijke en landschappelijk aanleg herkenbaar behouden zijn gebleven.

- De aanleg is van cultuurhistorische waarde vanwege de bijzondere uitdrukking van een landschappelijke aanleg waarbij oorspronkelijke omgevingsaspecten zijn opgenomen en deels zijn getransformeerd.

- De aanleg heeft ensemblewaarde vanwege de onderlinge functioneel-ruimtelijke relatie en vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van het complex.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
531191
Complexnaam
De Lichtenberg
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

De bouw van het RECREATIECOMPLEX DE LICHTENBERG werd gestart in 1954 en nam ruim vijf jaar in beslag. Opdrachtgever was het Bisschoppelijk College in Weert dat in 1962 op het aangrenzende terrein een nieuwe, door architect Th. Boosten ontworpen, school in gebruik nam. Deze school was bedoeld als onderdeel van een totaalontwerp, maar is daarvan het enige gerealiseerde deel en maakt geen onderdeel uit van De Lichtenberg. De Lichtenberg functioneerde voor het College als faciliteit voor cultuur, sport en religie. De Lichtenberg is vanaf 1952 ontworpen door de Weertse architect Pierre (P.H.) Weegels (1904-1966). Directeur van het college P.J.A. Moors en provisor (econoom) Jules (J.Ch.J.) Nabben, de geestelijk vader van het complex, namen de Amerikaanse universitaire campusbenadering als uitgangspunt. Hierbij zou niet alleen studie maar ook sport en cultuur bijdragen aan de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van de leerlingen. Met het sport- en recreatiecomplex De Lichtenberg werd beoogd het karakter van jongeren optimaal te vormen. Naast De Lichtenberg kwamen hiertoe in Weert ook het sportcomplex 'Het Stadion' (1962) en, naar ontwerp van Weegels, het sport- en recreatiecomplex 'Het Tranchée' (1959) tot stand.

De Lichtenberg is het hoogtepunt binnen het veelzijdige oeuvre van Pierre Weegels. Hij hanteert in de jaren vijftig een modernistische benadering waarbij beton een grote rol speelt. Weegels gebruikt voor de Lichtenberg expressieve modernistische elementen die gecombineerd zijn met elementen uit de traditionele Limburgse architectuur (breuksteen) en met technische vernieuwingen. In de combinatie van beton en breuksteen is de invloed van de katholieke Limburgse architecten Huysmans en Fanchamps herkenbaar. De Mariakapel is geïnspireerd op de Notre-Dame-du-Haut in Ronchamp van Le Corbusier. Daarnaast heeft Weegels elementen uit het Bauhaus (zwevende traptreden) en invloeden van de Duitse architect Rudolf Schwartz (paraboolvormige plattegrond van de kapel) verwerkt. Bij de uitvoering van de betonconstructies voor de Lichtenberg en met name de gewaagde, vernieuwende constructie van het regiehuisje, is ook de inbreng van aannemer Jos Demonte van groot belang geweest. De samenwerking met beeldend kunstenaars is een belangrijk kenmerk voor Weegels' werk en werkwijze. Beeldend kunstenaar Harrie Martens (1928), tevens leraar aan het Bisschoppelijk College, ontwierp de monumentale kunstwerken voor zowel het schoolgebouw als voor De Lichtenberg. Deze abstracte monumentale kunst is uitgevoerd in een voor Limburg op dat moment relatief moderne stijl. In 1958 richtte Martens de Vrije Expressieclub op waar leerlingen konden kennismaken met verschillende kunstvormen. De meeste kunstwerken op de Lichtenberg zijn onder leiding van Martens door deze club leerlingen uitgevoerd. Zo ontstaat met De Lichtenberg een Gesamtkunstwerk, een vooruitstrevend ontwerp in een regionale shake-hands variant. Weegels is één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de vernieuwingen in de behoudende katholieke Limburgse traditie vlak vóór en na de Tweede Wereldoorlog.

In 1956 werden de tennisbanen en het zwembad in gebruik genomen en de wallen en gracht aangelegd. De Mariakapel werd voltooid in 1958. In 1959 is het toneelgebouw in gebruik genomen en aansluitend zijn tribunehuisje en regiehuisje voltooid. Tot 1972 zijn theatervoorstellingen in De Lichtenberg gegeven. De tennisbanen functioneren nog steeds. Naast de tennisbanen (oostkant) is een clubgebouw toegevoegd. Het zwembad is thans (2009) volgestort en volledig begroeid. Twee duiktorens die aan het zwembad stonden zijn verdwenen. De voormalige ligweide is gedeeltelijk als petanquebaan in gebruik en is er een semi-permanente tent geplaatst. Het gekleurde glas en het glas-in-lood van de Mariakapel is niet meer aanwezig. De oorspronkelijke opzet en structuur van het complex en van de complexonderdelen is herkenbaar behouden.

Omschrijving

Het RECREATIECOMPLEX DE LICHTENBERG bestaat uit de volgende onderdelen: AANLEG, OPENLUCHTTHEATER MET TRIBUNE, TONEELGEBOUW EN REGIEHUISJE, KAPEL, GEBOUW VOOR SANITAIR, TENNISBAAN MET MELKHUISJE, KLEEDHOKJES, POMPHUISJE EN INSTRUCTEURSGEBOUW EN ZWEMBAD MET LIGWEIDE, BOOGBRUG, ENTREE MET MUUR Het complex wordt aan de westzijde (IJzerenmanweg) begrensd door de entree met muur, kleedhokjes, pomphuisje en instructeursgebouw en aan de oost- en zuidzijde door grachten met aarden wallen. Aan de noordzijde vormt het openluchttheater grotendeels de afsluiting van het complex. De kunstmatige wal en de muur creëren de beslotenheid en relatieve afzondering van het complex. Hierdoor wordt de samenhang tussen sport, cultuur en religie benadrukt. Daarnaast zorgen de gracht, muren en aarden wallen voor beveiliging van het complex. De enige toegang tot het complex is aan de IJzerenmanweg. Deze is vanaf de Diesterbaan toegankelijk via een boogbrug. Links achter de ingang staat het gebouw voor sanitair. Rechts naast de ingang, in de zuidwesthoek van het complex, ligt het zwembad met ligweide. In de zuidoosthoek ligt de tennisbaan en ten noorden daarvan de kapel. De Lichtenberg ligt tussen de bebouwde kom van Weert en de bossen en recreatiegebieden rond de IJzeren Man. Het is aangelegd op de overgang van het oude agrarische cultuurlandschap naar de krans van bosgronden. De landschappelijke glooiende structuur rond De Lichtenberg bestaat nog steeds uit zandgronden, bosgebieden, enkele weilanden en verspreid liggende (voormalige) boerderijen.

Waardering van het RECREATIECOMPLEX DE LICHTENBERG is van algemeen belang

- vanwege de cultuurhistorische waarde als belangrijk exponent van de katholieke emancipatie in de Wederopbouwperiode en als essentieel toonbeeld van de Wederopbouw vanaf 1940.

- De Lichtenberg is daarnaast van cultuurhistorische waarde als typologisch en zeldzaam voorbeeld van een naoorlogs katholiek recreatiecomplex waarbij sport, cultuur en religie integraal benaderd werden.

- Het complex heeft herinneringswaarde.

- Het is van architectuurhistorische waarde als Gesamtkunstwerk en vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteit van het ontwerp alsmede vanwege de bijzondere monumentale kunst en vanwege het bijzondere belang voor het oeuvre van architect P.H. Weegels en beeldend kunstenaar Harrie Martens.

- Het complex heeft hoge ensemblewaarde vanwege de bijzondere relatie met het aangrenzende Bisschoppelijk College, vanwege de bijzondere functionele, ruimtelijke en architectonische samenhang van de onderdelen en vanwege de bijzondere relatie van het complex met zijn directe omgeving, als natuurlijke overgangszone tussen de stedelijke bebouwing en het bosrijke IJzerenmangebied. Het oorspronkelijke concept is herkenbaar behouden.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Recreatiepark Sport, recreatie, vereniging en horeca Sport en recreatie oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
IJzerenmanweg 15 6006 TA Weert BY Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Sport, recreatie, vereniging en horeca Sport en recreatie Aanleg
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
K 4113 Weert
K 4093 Weert
K 4615 Weert
K 4720 Weert
K 4722 Weert
K 4616 Weert
K 4606 Weert
K 4611 Weert
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1956 1961 vervaardiging
Naar boven